Christopoulos D.

Τέχνη, ελευθερία και λογοκρισία

Μάθημα Ελεύθερης Επιλογής Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας Παντείου Πανεπιστημίου

Δημήτρης Χριστόπουλος – αναπληρωτής καθηγητής, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας

Το μάθημα γίνεται κάθε Τρίτη 14.00 – 17.00 στην αίθουσα Α 4.1 του Νέου Κτιρίου

Η λογοκρισία είναι φαινόμενο σύμφυτο σε σχέσεις εξουσίας: κοινώς, η ανισότητα είναι αυτή που δημιουργεί τις προϋποθέσεις του περιορισμού ή του ελέγχου του λόγου μεταξύ των ανθρώπων. Η άνιση κατανομή ισχύος σε συνδυασμό με την κυριαρχία συγκεκριμένων ιδεολογιών αποτελεί το πιο εύφορο έδαφος για την ανάπτυξη λογοκριτικών πρακτικών στην τέχνη και το λόγο. Το ιερό, έναντι άλλων, αποτελεί κατεξοχήν έμπνευση καλλιτεχνικής δημιουργίας και αιτία αριστουργημάτων στο χώρο όλων των τεχνών. Από την άλλη, στο όνομα θρησκευτικών πεποιθήσεων, η ελευθερία της τέχνης έχει βάναυσα παραβιαστεί, τόσο στο παρελθόν όσο και σήμερα. Τα δύο αυτά μεγέθη – θρησκευτική ελευθερία και ελευθερία της τέχνης – καλείται να σταθμίσει κάθε κοινωνία. Η σύγκρουση τους είναι κατεξοχήν πολιτική υπόθεση και δεν αποτελεί θεολογικό ή αισθητικό ζήτημα. Μπορούν οι ευαισθησίες των θρησκευτικών κοινοτήτων να περιορίσουν την ελευθερία του ανθρώπου να ορίζει ο ίδιος τι είναι τέχνη; Σε τι βαθμό η ελεύθερη τέχνη μπορεί να προκαλεί τις αντιλήψεις περί του θείου μιας θρησκευτικής κοινότητας; Υπάρχουν όρια και εάν ναι πώς τίθενται; Σε τελευταία ανάλυση, τι σταθμίσεις καλείται κάνει η δημοκρατία; Πώς εκδηλώνεται η λογοκρισία στο όνομα του θρησκευτικά ιερού, του εθνικά θέσφατου ή ακόμη και του πολιτικά ορθού; Πώς έχει διαμορφωθεί ιστορικά το πρόσωπο της λογοκρισίας στην τέχνη; Νησίδες της παραδοσιακής μορφής καταστολής της ελευθερίας της τέχνης ή του τύπου από δημόσιες αρχές, επιβιώνουν ακόμη και σήμερα. Ωστόσο, αυτό που περισσότερο από ποτέ χαρακτηρίζει τη σύγχρονη συγκυρία, είναι οι λιγότερο ορατές, αλλά ενίοτε πιο δραστικές, εκδοχές αυτοπεριορισμού του ανθρώπινου λόγου, στο όνομα πολλαπλών και ετερόκλητων σκοπιμοτήτων. Tο μάθημα επιχειρεί να δώσει μια διεπιστημονική, αναλυτική και βιωματική, απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα και θεματικές. Είναι ελεύθερης επιλογής και σεμιναριακού χαρακτήρα στο οποίο είναι προσκεκλημένοι διδάσκονται με εμπειρία στο ζήτημα της λογοκρισίας, νομικοί, εικαστικοί καλλιτέχνες, δημοσιογράφοι κλπ ενώ θα υπάρξουν και προβολές εικαστικών ή άλλων έργων που κατά καιρούς έχουν λογοκριθεί στο όνομα θρησκευτικών ή άλλων δοξασιών. Το μάθημα αξιολογείται με γραπτές εξετάσεις ή απαλλακτικές συλλογικές εργασίες των φοιτητών.

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

1        Μαρτίου 2016

1.      Εισαγωγή: ο προβληματισμός του μαθήματος . δείτε αυτό το απόσπασμα:

https://www.youtube.com/watch?v=Jsq2CVV1Yzs

8 Μαρτίου 2016
2. Λογοκρισία και δικαιώματα

15 Μαρτίου 2016

3. Tα αποσυρθέντα βιβλία. Έθνος και σχολική Ιστορία, 1858-2008

ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Χάρης Αθανασιάδης, ιστορικός, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

22 Μαρτίου 20106

4. Λογοκρισία και νεολαία στα χρόνια της Δικτατορίας.

ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Κώστας Κατσάπης, ιστορικός, Πάντειο Πανεπιστήμιο

29 Μαρτίου 2016
5. Τέχνη, δίκαιο και ελευθερία

ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Γιώργος Καραβοκύρης, νομικός επίκουρος καθηγητής Πανεπιστημίου Κύπρου

6 Απριλίου 2016

6. Δίκη της ιστορίας και ελευθερία της έκφρασης: η εμπειρία της δίκης Ρίχτερ.
ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Κων/νος Καλλίρης, δικηγόρος (συνήγορος υπεράσπισης του Χ. Ρίχτερ)

13 Απριλίου 2016-02-08

7. Λογοκρισία και αυτολογοκρισία στα ΜΜΕ –

ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ:  Βασίλης Πάϊκος, δημοσιογράφος (Αυγή, Αθήνα 9.84)

      20 Απριλίου 2016

8. Εισαγωγή της σοβιετικής λογοκρισίας στην Ελλάδα

ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: Αλεξάνδρα Ιωαννίδου (σλαβολόγος, Πανεπιστήμιο Αθηνών)

10 Μαΐου 2016
9.  Συνέπειες της κατασταλτικής και προληπτικής λογοκρισίας στη δημοσίευση λογοτεχνικών έργων με ερωτικό περιεχόμενο: η περίπτωση του Μεγάλου Ανατολικού .

ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Λεωνίδας Εμπειρίκος, ιστορικός

17 Μαΐου 2016

10. «Στοργή στο Λαό»: Ο παραλογισμός και η γελοιότητα της χουντικής λογοκρισίας.  Η περιπέτεια μιας ταινίας

ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Βασίλης Δούβλης, σκηνοθέτης

24 Μαΐου 2016

11. Η λογοκρισία επί του έργου του Θόδωρου Αγγελόπουλου,

ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: Πηνελόπη Πετσίνη, δρ Τεχνών και Ανθρωπιστικών Επιστημών,

31 Μαΐου 2016
12. Καταληκτικό μάθημα: Συμπεράσματα και / ή παρουσίαση φοιτητικών εργασιών

Προτεινόμενη εισαγωγική βιβλιογραφία

Γ. Ζιώγας, Λ. Καραμπίνης, Γ. Σταυρακάκης, Δ. Χριστόπουλος, Όψεις λογοκρισίας στην Ελλάδα, Αθήνα: Νεφέλη, 2008
Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Ο θεός δεν έχει ανάγκη εισαγγελέα, Αθήνα: Νεφέλη, 2014