Ιδιότητα
του πολίτη και μετανάστευση
Διδάσκων: Δημήτρης Χριστόπουλος
Κύριο Σύγγραμμα
Δημήτρης
Χριστόπουλος, Ποιος είναι Έλληνας
πολίτης; Το καθεστώς ιθαγένειας από την ίδρυση του ελληνικού κράτους ως τις
αρχές του 21ου αιώνα, Εκδόσεις Βιβλιόραμα, Αθήνα, 2012
H μετανάστευση είναι η μετακίνηση των ανθρώπων από τον τόπο
τους προς ολοκλήρωση ενός αξιοπρεπούς βιοτικού προγράμματος. Οι μετανάστες δεν
φεύγουν επειδή είναι λάτρεις της περιπέτειας αλλά επειδή δεν μπορούν να ζήσουν
όπως θα επιθυμούσαν στον τόπο καταγωγής τους. Βάση της μετανάστευσης είναι η
ανάγκη. Η μετανάστευση είναι λοιπόν σύμφυτη με την άνιση κατανομή πλούτου στον κόσμο και την άνιση κατανομή
ισχύος ανάμεσα στους ανθρώπους.
Η μετανάστευση είναι ολικό
φαινόμενο. Αλλάζει τα πάντα: τον μετανάστη αλλά και τον «γηγενή» που έρχεται σε
επαφή μαζί του. Την χώρα προορισμού του μετανάστη που πλουτίζει από την εργασία
του, αλλά και δυσκολεύεται να τον εντάξει. Αλλάζει όμως και τη χώρα καταγωγής
του η οποία πλουτίζει από τα εμβάσματά του και μαθαίνει – μαζί του – νέες
συνήθειες σε όλα τα πεδία της κοινωνικής ζωής: από τη θρησκεία, το ντύσιμο ως
το φαγητό και νέες τεχνολογίες.
Ο μετανάστης δεν φεύγει για να
ριζώσει αλλά συχνά εδραιώνεται στον τόπο που πάει. Οι μετακινήσεις των
πληθυσμών διαρκώς προκαλούν την ιδέα ότι κάποιοι είναι οι αυτόχθονες και
κάποιοι οι «επισκέπτες». Μετά από κάποια χρόνια ζωής στον προορισμό εργασίας οι
μετανάστες εξ αντικειμένου βρίσκονται ενώπιον του πρακτικού ερωτήματος του
ανήκειν στο λαό της χώρας που βρίσκονται. Μπορεί να κρατούν τους δεσμούς τους
με τη χώρα προέλευσής τους, αλλά συνάμα βρίσκονται ενώπιον της ανάγκης κτήσης
της ιδιότητας του πολίτη της χώρας που ζούνε.
Η ιδιότητα του πολίτη στην σύνολη
έννοια της αντανακλά την πρόσβαση στα δικαιώματα: τα ατομικά, πολιτικά και κοινωνικά.
Θεμελιώνει ένα συγκεκριμένο καθεστώς της ταυτότητας των ανθρώπων και φυσικά
καθορίζει το ανήκειν σε ένα πολιτικό σώμα. Με την στενή αυτή έννοια, η ιδιότητα
του πολίτη είναι η ιθαγένεια.
Η ιθαγένεια ή
υπηκόοτητα, είναι ο δημοσίου δικαίου δεσμός ενός ανθρώπου με το κράτος στον λαό
του οποίου ανήκει. Η ιδιότητα του πολίτη, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου κτήσης
της και του τρόπου αφαίρεσής της, είναι κυριαρχική πρακτική και δικαίωμα των
σύγχρονων κρατών. Η παρουσίασή της ξεδιπλώνει τα θεμελιώδη συγκρουσιακά
στιγμιότυπα της νεώτερης ιστορίας τους. Οι κρισιμότερες στιγμές και μνήμες του
ελληνικού πολιτεύματος και της νεώτερης ελληνικής πολιτικής ιστορίας, από τη
σύσταση του ελληνικού κράτους έως σήμερα, «διαβάζονται» μέσα από τις
περιπέτειες της ελληνικής ιθαγένειας. Η
ιδιότητα του πολίτη αναδεικνύεται λοιπόν σε μείζονα μηχανισμό κοινωνικής
ένταξης και, ταυτόχρονα, πολιτικού αποκλεισμού αυτών που το κράτος θεωρεί
ανάξιους (πρβλ. επικίνδυνους) να τη
φέρουν. Στις μέρες μας, οι πολιτικές ιθαγένειας στον ευρωπαϊκό κόσμο βρίσκονται
αντιμέτωπες με την πρόκληση της μετανάστευσης. Η πρόθεση μόνιμης εγκατάστασης
και η ένταξη των μεταναστών/τριών στον καταμερισμό εργασίας της χώρας κράτους
υποδοχής καθιστά απαραίτητο τον στρατηγικό επαναπροσανατολισμό των πολιτικών
ιθαγένειας στα κράτη υποδοχής με πολιτογραφήσεις αλλοδαπών.
Το μάθημα ξεδιπλώνει μέσα από την ως άνω προβληματική την ιστορία της ελληνικής ιθαγένειας, το ποιος είναι έλληνας πολίτης δηλαδή, ως μια μελέτη περίπτωση
Η συμμετοχή αξιολογείται με προφορικές εξετάσεις.
«ΙΔΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ»
Τετάρτη 14.00 –
17.00 Αίθουσα Α4
Μάθημα 1Ο
7 Οκτωβρίου 2015
Παρουσίαση
του μαθήματος. Κράτος, έθνος, λαός, πληθυσμός
και σύνταγμα: δικαιώματα του
πολίτη ή του ανθρώπου
Μάθημα 2Ο 14
Οκτωβρίου 2015
Μερικά
βασικά για τη μετανάστευση.
Μάθημα 3Ο 21 Οκτωβρίου 2015
Η
ιστορική και θεωρητική συγκρότηση της ιδιότητας του πολίτη: η φιλελεύθερη και η
πολιτειακή παράδοση. Ποιοι (δεν) είναι πολίτες;
Μάθημα 4Ο 4 Νοεμβρίου 2015
Η κοινωνική ιδιότητα του
πολίτη
Προσκεκλημένος διδάσκων: Νίκος Κουραχάνης,
μεταδιδακτορικός ερευνητής Παντείου
Μάθημα 5Ο 11
Νοεμβρίου 2015
Η ελληνική ιθαγένεια από την ίδρυση…
Μάθημα 6Ο 18 Νοεμβρίου 2015
… στην εδαφική ολοκλήρωση της Ελλάδας
Μάθημα 7Ο 25
Νοεμβρίου 2015
Η ιθαγένεια τον καιρό του ψυχρού πολέμου. Το μέτρο της
στέρησης της ιθαγένειας
Μάθημα 8Ο 2
Δεκεμβρίου 2015
Ο Κώδικας της Ελληνικής Ιθαγένειας – Παρουσίαση Ι
Μάθημα 9Ο 9 Δεκεμβρίου
2015
Η
μεταρρύθμιση του δικαίου της ελληνικής ιθαγένειας του 2010
Προσκεκλημένη διδάσκουσα: Σύνθια-Ελένη
Μαλακάση, μεταδιδακτορική ερευνήτρια Παντείου
Μάθημα 10Ο
16 Δεκεμβρίου 2015
Σημερινές προκλήσεις μεταναστευτικής πολιτικής στην
Ελλάδα …
Mάθημα 11ο 13
Ιανουαρίου 2015
… και την Ευρώπη
Mάθημα
12ο 20
Ιανουαρίου 2015
Πού πάμε με τη μετανάστευση;