Η Ελλάδα «ιδανικός φταίχτης» στο Προσφυγικό
7/02/2016
«Πολιτική είναι η συνέχιση του πολέμου, με άλλα μέσα»: αυτή η αντιστροφή της γνωστής ρήσης του Κλαούζεβιτς θα μπορούσε να συνοψίσει τη δοκιμασία που διέρχονται οι σχέσεις της Ελλάδας με τα υπόλοιπα κράτη της Ευρωπαϊκής Ενωσης στα χρόνια των μνημονίων, με κορύφωση το καλοκαίρι του 2015. Αυτό βιώνουμε σήμερα με το Προσφυγικό.
Ο,τι εικόνα να έχει κανείς για τα δίκαια και τα άδικα των μεν ή των δε σε αυτή την πολιτική σύγκρουση, ένα είναι σίγουρο: ότι τη στιγμή της σύγκρουσης, οι στρατηγοί της πλευράς που πολιορκείται δεν περνούν την ώρα τους οικτίροντας τους πολιορκητές τους για την απανθρωπιά τους. Οσο κι αν νιώθουν το δίκιο να τους πνίγει, οι καλοί κυβερνήτες καταλαγιάζουν τα πάθη τους και προσπαθούν να βρουν τρόπους να αλλάξουν τους αρνητικούς συσχετισμούς δυνάμεων με ό,τι μέσο μπορέσουν να σκαρφιστούν. Η στρατηγική, λένε, είναι το όπλο του αδυνάμου. Δυστυχώς για την ίδια, η Ελλάδα στη σχέση αυτή δεν είχε στρατηγική. Δεν είχε σχέδιο. Διότι σχέδιο δεν είναι να στηλιτεύεις την υποκρισία των άλλων, επαιρόμενος για τον δικό σου ανθρωπισμό. Ακόμη κι αν έχεις τα δίκια σου.
Γενάρης του 2016, και σχεδόν σύσσωμη η Ευρωπαϊκή Ενωση στρέφεται εναντίον της Ελλάδας, αυτή τη φορά, για το Προσφυγικό. Η πορεία υπήρξε προδιαγεγραμμένη. Οι περισσότερες χώρες της ΕΕ σφυρίζουν αδιάφορα καθώς δεν δέχονται πρόσφυγες, η Κεντρική Ευρώπη συσπειρώνεται κάτω από απροκάλυπτη ξενόφοβη ρητορική, ενώ η Γερμανία, για δικούς της, εσωτερικούς λόγους, δεν φαίνεται επί του παρόντος ικανή να αντισταθεί στο ξενοφοβικό παραλήρημα της Mitteleuropa, μολονότι - αργά ή γρήγορα - θα το βρει μπροστά της. Για τον λόγο αυτόν, βρέθηκε ο ιδανικός φταίχτης: η Ελλάδα.
Τα πραγματικά διλήμματα της Ελλάδας...
Είτε η Ελλάδα μείνει είτε αποπεμφθεί από τη Σένγκεν, είναι σίγουρο πως τα σύνορα προς την πΓΔΜ σφραγίζουν. Το αποτέλεσμα θα είναι ένας σημαντικός όγκος των ανθρώπων που φτάνουν από την Τουρκία να μείνει στη χώρα. Ετσι το φαντάζεται η ΕΕ. Οπως ακριβώς με την Τουρκία.
Στη συνέχεια, ο αριθμός των αφίξεων θα αρχίσει σταδιακά να μειώνεται καθώς το μήνυμα του εγκλωβισμού θα φτάσει στην άλλη άκρη του Αιγαίου και οι άνθρωποι θα ψάχνουν άλλη διέξοδο προς τη Βόρεια Ευρώπη, πέραν του «βαλκανικού δρόμου». Δευτερογενώς, το σφράγισμα μείζονος τμήματος του χερσαίου συνόρου με την πΓΔΜ θα έχει τα εξής αποτελέσματα: ένα τμήμα των ροών θα επιχειρεί πλέον να χαράξει άλλες διαδρομές μέσα από την Ελλάδα - παραδρόμους μιας και η λεωφόρος θα έχει κλείσει -, ενώ το ίδιο θα αρχίσει να ισχύει και από την Τουρκία, καθώς το πιθανό είναι ότι θα ανοίξει πέρασμα από τη Βουλγαρία και πιθανώς βορειότερα.
Η μείωση των ροών λόγω του κλεισίματος των βόρειων συνόρων της Ελλάδας θα συμψηφιστεί με παράγοντες επίτασής τους, λόγω της επιδεινούμενης κατάστασης στη Συρία και της δεδομένης βούλησης της Τουρκίας να μην αποθαρρύνει τις εκροές από το έδαφός της. Ας μην ξεχνάμε πως όσο περνούν τα χρόνια, ο προσφυγικός πληθυσμός εμπλουτίζεται από τρεις δεξαμενές: πρόσφυγες που βρίσκονται ήδη στην Τουρκία και βλέπουν ότι δεν έχουν μέλλον εκεί, αυτούς που έρχονται απευθείας από τη Συρία ή τα υπόλοιπα όμορα κράτη (Λίβανο και Ιορδανία) και, τέλος, έναν αδιάγνωστο αριθμό δίχως χαρτιά μεταναστών από άλλα κράτη.
Τούτο σημαίνει πως ένα τμήμα αυτού που ονομάστηκε «προσφυγική κρίση» θα εμφανιστεί και στη δυτική πλευρά της Ελλάδας, καθώς άνθρωποι θα επιχειρούν να φύγουν από την επικράτεια είτε διά των χερσαίων ελληνοαλβανικών συνόρων είτε διά του Ιονίου. Δεν είμαστε σε θέση να δώσουμε μια εκτίμηση αριθμού, ούτε χρονικού ορίζοντα των εξελίξεων αυτών, πάντως, καιρού επιτρέποντος, τα πράγματα θα δυσκολεύουν. Με δυο λόγια, το πιο πιθανό είναι ότι το καλοκαίρι του 2016 θα έχει ένα déjà vu από το καλοκαίρι του 2015 με νέα επεισόδια.
Ζητούμενο λοιπόν είναι να μην ξεκινήσουν οι επαναπροωθήσεις που - ρητά είτε άρρητα - ζητούν οι ευρωπαίοι εταίροι, αλλά και να μην επαναληφθεί η διοικητική καθίζηση που βιώσαμε το προηγούμενο καλοκαίρι. Ας μην ξεχνάμε ότι αυτή η διάλυση αποτέλεσε το τέλειο πρόσχημα προκειμένου η Ευρωπαϊκή Ενωση να βρει, στα τέλη του έτους, στην Ελλάδα το εξιλαστήριο θύμα, διά του οποίου εξαγνίζει τις ξενοφοβικές της ορέξεις. Το χειρότερο που θα μπορούσε να γίνει είναι να εξαγνίσουμε τις αποτυχίες του 2015 με την καταστολή το 2016.
...και της Ευρωπαϊκής Ενωσης
Οπως όμως στις διεθνείς σχέσεις δεν υπάρχουν από μηχανής θεοί που σώζουν τους «ιδανικούς φταίχτες», ούτε τα εξιλαστήρια θύματα τελικά σώζουν τους θύτες τους. Αυτά είναι μύθοι. Η Ευρώπη (κάνει πως) νομίζει πως η αποπομπή της Ελλάδας από τη Σένγκεν θα της λύσει το πρόβλημα ενώ γνωρίζει - ή όφειλε να γνωρίζει - ότι το μόνο που θα κερδίσει είναι πιθανώς λίγο χρόνο ώστε να πουλήσει στις εθνικές κοινές γνώμες την παραδειγματική τιμωρία του απείθαρχου Ελληνα.
Ετσι μεθαύριο λοιπόν, όταν το φαινόμενο θα επανεμφανιστεί μέσω διαφορετικών διαδρομών προς τον ευρωπαϊκό Βορρά, θα βρεθεί κάποιος άλλος που θα γίνει ο «κακός μαθητής». Στο τέλος όμως κανείς δεν θα μπορέσει να παραμείνει στην τάξη, διότι απλώς η αποστολή είναι αδύνατη. Οι ροές αναχαιτίζονται πρόσκαιρα, αλλάζουν κατεύθυνση, αλλά δεν σταματούν. Μάλλον σταματούν, αλλά με τρόπους που θέλουμε να ελπίζουμε ότι η Ευρώπη έχει αφήσει στην ιστορία της...
Ετσι λοιπόν, η ΕΕ με τη στοχοποίηση της Ελλάδας ουσιαστικά υπονομεύει την ενότητα και τα κεκτημένα της. Για τον λόγο αυτόν, πριν από υποκριτική, η ενοχοποίηση της Ελλάδας είναι πρωτίστως πολιτικά άφρων.
Την ίδια στιγμή που παλεύουμε να αναδείξουμε τις ευρωπαϊκές ευθύνες της από το αποκρουστικό πρόσωπο της ξενοφοβίας, του αγοραίου κυνισμού και της υποκρισίας, πιο παραγωγικό είναι να προσπαθήσουμε να αξιοποιήσουμε υπαρκτές διαφοροποιήσεις στο εσωτερικό της ευρωπαϊκής - και κυρίως γερμανικής - Δεξιάς, μήπως και γίνει αντιληπτό ότι μια ελληνική θυσία απλώς προετοιμάζει την αυτοθυσία της ευρωπαϊκής συνύπαρξης στον μικρόψυχο εθνικισμό και κοντόθωρο ρατσισμό των ευρωπαϊκών λαών.
Ο κ. Δημήτρης Χριστόπουλος είναι αντιπρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
7/02/2016
«Πολιτική είναι η συνέχιση του πολέμου, με άλλα μέσα»: αυτή η αντιστροφή της γνωστής ρήσης του Κλαούζεβιτς θα μπορούσε να συνοψίσει τη δοκιμασία που διέρχονται οι σχέσεις της Ελλάδας με τα υπόλοιπα κράτη της Ευρωπαϊκής Ενωσης στα χρόνια των μνημονίων, με κορύφωση το καλοκαίρι του 2015. Αυτό βιώνουμε σήμερα με το Προσφυγικό.
Ο,τι εικόνα να έχει κανείς για τα δίκαια και τα άδικα των μεν ή των δε σε αυτή την πολιτική σύγκρουση, ένα είναι σίγουρο: ότι τη στιγμή της σύγκρουσης, οι στρατηγοί της πλευράς που πολιορκείται δεν περνούν την ώρα τους οικτίροντας τους πολιορκητές τους για την απανθρωπιά τους. Οσο κι αν νιώθουν το δίκιο να τους πνίγει, οι καλοί κυβερνήτες καταλαγιάζουν τα πάθη τους και προσπαθούν να βρουν τρόπους να αλλάξουν τους αρνητικούς συσχετισμούς δυνάμεων με ό,τι μέσο μπορέσουν να σκαρφιστούν. Η στρατηγική, λένε, είναι το όπλο του αδυνάμου. Δυστυχώς για την ίδια, η Ελλάδα στη σχέση αυτή δεν είχε στρατηγική. Δεν είχε σχέδιο. Διότι σχέδιο δεν είναι να στηλιτεύεις την υποκρισία των άλλων, επαιρόμενος για τον δικό σου ανθρωπισμό. Ακόμη κι αν έχεις τα δίκια σου.
Γενάρης του 2016, και σχεδόν σύσσωμη η Ευρωπαϊκή Ενωση στρέφεται εναντίον της Ελλάδας, αυτή τη φορά, για το Προσφυγικό. Η πορεία υπήρξε προδιαγεγραμμένη. Οι περισσότερες χώρες της ΕΕ σφυρίζουν αδιάφορα καθώς δεν δέχονται πρόσφυγες, η Κεντρική Ευρώπη συσπειρώνεται κάτω από απροκάλυπτη ξενόφοβη ρητορική, ενώ η Γερμανία, για δικούς της, εσωτερικούς λόγους, δεν φαίνεται επί του παρόντος ικανή να αντισταθεί στο ξενοφοβικό παραλήρημα της Mitteleuropa, μολονότι - αργά ή γρήγορα - θα το βρει μπροστά της. Για τον λόγο αυτόν, βρέθηκε ο ιδανικός φταίχτης: η Ελλάδα.
Τα πραγματικά διλήμματα της Ελλάδας...
Είτε η Ελλάδα μείνει είτε αποπεμφθεί από τη Σένγκεν, είναι σίγουρο πως τα σύνορα προς την πΓΔΜ σφραγίζουν. Το αποτέλεσμα θα είναι ένας σημαντικός όγκος των ανθρώπων που φτάνουν από την Τουρκία να μείνει στη χώρα. Ετσι το φαντάζεται η ΕΕ. Οπως ακριβώς με την Τουρκία.
Στη συνέχεια, ο αριθμός των αφίξεων θα αρχίσει σταδιακά να μειώνεται καθώς το μήνυμα του εγκλωβισμού θα φτάσει στην άλλη άκρη του Αιγαίου και οι άνθρωποι θα ψάχνουν άλλη διέξοδο προς τη Βόρεια Ευρώπη, πέραν του «βαλκανικού δρόμου». Δευτερογενώς, το σφράγισμα μείζονος τμήματος του χερσαίου συνόρου με την πΓΔΜ θα έχει τα εξής αποτελέσματα: ένα τμήμα των ροών θα επιχειρεί πλέον να χαράξει άλλες διαδρομές μέσα από την Ελλάδα - παραδρόμους μιας και η λεωφόρος θα έχει κλείσει -, ενώ το ίδιο θα αρχίσει να ισχύει και από την Τουρκία, καθώς το πιθανό είναι ότι θα ανοίξει πέρασμα από τη Βουλγαρία και πιθανώς βορειότερα.
Η μείωση των ροών λόγω του κλεισίματος των βόρειων συνόρων της Ελλάδας θα συμψηφιστεί με παράγοντες επίτασής τους, λόγω της επιδεινούμενης κατάστασης στη Συρία και της δεδομένης βούλησης της Τουρκίας να μην αποθαρρύνει τις εκροές από το έδαφός της. Ας μην ξεχνάμε πως όσο περνούν τα χρόνια, ο προσφυγικός πληθυσμός εμπλουτίζεται από τρεις δεξαμενές: πρόσφυγες που βρίσκονται ήδη στην Τουρκία και βλέπουν ότι δεν έχουν μέλλον εκεί, αυτούς που έρχονται απευθείας από τη Συρία ή τα υπόλοιπα όμορα κράτη (Λίβανο και Ιορδανία) και, τέλος, έναν αδιάγνωστο αριθμό δίχως χαρτιά μεταναστών από άλλα κράτη.
Τούτο σημαίνει πως ένα τμήμα αυτού που ονομάστηκε «προσφυγική κρίση» θα εμφανιστεί και στη δυτική πλευρά της Ελλάδας, καθώς άνθρωποι θα επιχειρούν να φύγουν από την επικράτεια είτε διά των χερσαίων ελληνοαλβανικών συνόρων είτε διά του Ιονίου. Δεν είμαστε σε θέση να δώσουμε μια εκτίμηση αριθμού, ούτε χρονικού ορίζοντα των εξελίξεων αυτών, πάντως, καιρού επιτρέποντος, τα πράγματα θα δυσκολεύουν. Με δυο λόγια, το πιο πιθανό είναι ότι το καλοκαίρι του 2016 θα έχει ένα déjà vu από το καλοκαίρι του 2015 με νέα επεισόδια.
Ζητούμενο λοιπόν είναι να μην ξεκινήσουν οι επαναπροωθήσεις που - ρητά είτε άρρητα - ζητούν οι ευρωπαίοι εταίροι, αλλά και να μην επαναληφθεί η διοικητική καθίζηση που βιώσαμε το προηγούμενο καλοκαίρι. Ας μην ξεχνάμε ότι αυτή η διάλυση αποτέλεσε το τέλειο πρόσχημα προκειμένου η Ευρωπαϊκή Ενωση να βρει, στα τέλη του έτους, στην Ελλάδα το εξιλαστήριο θύμα, διά του οποίου εξαγνίζει τις ξενοφοβικές της ορέξεις. Το χειρότερο που θα μπορούσε να γίνει είναι να εξαγνίσουμε τις αποτυχίες του 2015 με την καταστολή το 2016.
...και της Ευρωπαϊκής Ενωσης
Οπως όμως στις διεθνείς σχέσεις δεν υπάρχουν από μηχανής θεοί που σώζουν τους «ιδανικούς φταίχτες», ούτε τα εξιλαστήρια θύματα τελικά σώζουν τους θύτες τους. Αυτά είναι μύθοι. Η Ευρώπη (κάνει πως) νομίζει πως η αποπομπή της Ελλάδας από τη Σένγκεν θα της λύσει το πρόβλημα ενώ γνωρίζει - ή όφειλε να γνωρίζει - ότι το μόνο που θα κερδίσει είναι πιθανώς λίγο χρόνο ώστε να πουλήσει στις εθνικές κοινές γνώμες την παραδειγματική τιμωρία του απείθαρχου Ελληνα.
Ετσι μεθαύριο λοιπόν, όταν το φαινόμενο θα επανεμφανιστεί μέσω διαφορετικών διαδρομών προς τον ευρωπαϊκό Βορρά, θα βρεθεί κάποιος άλλος που θα γίνει ο «κακός μαθητής». Στο τέλος όμως κανείς δεν θα μπορέσει να παραμείνει στην τάξη, διότι απλώς η αποστολή είναι αδύνατη. Οι ροές αναχαιτίζονται πρόσκαιρα, αλλάζουν κατεύθυνση, αλλά δεν σταματούν. Μάλλον σταματούν, αλλά με τρόπους που θέλουμε να ελπίζουμε ότι η Ευρώπη έχει αφήσει στην ιστορία της...
Ετσι λοιπόν, η ΕΕ με τη στοχοποίηση της Ελλάδας ουσιαστικά υπονομεύει την ενότητα και τα κεκτημένα της. Για τον λόγο αυτόν, πριν από υποκριτική, η ενοχοποίηση της Ελλάδας είναι πρωτίστως πολιτικά άφρων.
Την ίδια στιγμή που παλεύουμε να αναδείξουμε τις ευρωπαϊκές ευθύνες της από το αποκρουστικό πρόσωπο της ξενοφοβίας, του αγοραίου κυνισμού και της υποκρισίας, πιο παραγωγικό είναι να προσπαθήσουμε να αξιοποιήσουμε υπαρκτές διαφοροποιήσεις στο εσωτερικό της ευρωπαϊκής - και κυρίως γερμανικής - Δεξιάς, μήπως και γίνει αντιληπτό ότι μια ελληνική θυσία απλώς προετοιμάζει την αυτοθυσία της ευρωπαϊκής συνύπαρξης στον μικρόψυχο εθνικισμό και κοντόθωρο ρατσισμό των ευρωπαϊκών λαών.
Ο κ. Δημήτρης Χριστόπουλος είναι αντιπρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο