Πόσο ασφαλείς είναι οι πολιτικές ασφάλειας;
H ΑΥΓΗ, 1 Ιανουαρίου 2013
Του Δημήτρη Χριστόπουλου*
Μια διαδεδομένη άποψη στον χώρο των δικαιωμάτων υπαγορεύει ότι η απάντηση στο δίλημμα «ασφάλεια ή ελευθερία» είναι a priori η δεύτερη. Η αντίληψη αυτή, μολονότι εκφέρεται κατά κύριο λόγο από την Αριστερά, δεν είναι τόσο αριστερή, αλλά ουσιωδώς φιλελεύθερη θέση, η οποία αντιλαμβάνεται το κράτος ως μηχανισμό καταναγκασμού και τα δικαιώματα ως αμυντικό ανάχωμα στον καταναγκασμό αυτόν.
Η ελληνική πολιτειακή ιστορία και οι βαθιά χαραγμένες εμπειρίες κρατικής αυθαιρεσίας των ελληνικών κυβερνήσεων έως τη χούντα συνέβαλαν στη δημιουργία μιας ισχυρής εγγυητικής κουλτούρας, στο πλαίσιο της οποίας η ελευθερία από την κρατική ασυδοσία και αυθαιρεσία αποτελεί το πιο ζωτικό αγαθό. Έτσι παραμελήθηκαν η ασφάλεια και όλες οι αναγκαίες πολιτικές επεξεργασίες που θα κατέληγαν στον μόνο λογικά ορθό συλλογισμό: αυτόν που δεν βλέπει ασφάλεια χωρίς ελευθερία και, αντίστροφα, ελευθερία χωρίς μια κατάσταση ασφάλειας.
Είναι λοιπόν γεγονός ότι η μεταπολιτευτική αδράνεια, ιστορικά εξηγήσιμη φυσικά, έχει αφήσει ακατέργαστη από τον χώρο μας, τον χώρο των δικαιωμάτων, την έννοια της ασφάλειας. Το αποτέλεσμα είναι λοιπόν αναμενόμενο και προδικασμένο. Για χρόνια τώρα σχεδόν αποκλειστικό κριτήριο αξιολόγησης μιας δημόσιας πολιτικής από τη δική μας πλευρά ήταν η αναμέτρησή της με την ελευθερία χωρίς να σκεφτόμαστε όσο πρέπει και την άλλη διάσταση, σαν η ‘ασφάλεια’ να ήταν κάτι που δε μας νοιάζει. Το αντίθετο λοιπόν κάνει η κυρίαρχη πολιτική: αφού εμείς ‘καπαρώσαμε’ την ελευθερία, δεν τους πειράζει. Αυτοί κρατούν την ασφάλεια.
Έτσι γύρω από μια τιμωρητική έννοια συγκροτείται ένα συμπαγές εποικοδόμημα θεσμών και πολιτικών ταγμένων στην υπηρεσία του υποτιθέμενου ευ ζην του φοβισμένου έθνους: Ξένιος Δίας, φράχτης του Έβρου, αστυνομική βία, απάνθρωπες συνθήκες κράτησης και απανωτές καταδίκες από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή και την αξιοπρέπεια. Όλα αυτά εγγράφονται σε μια ενιαία κρατική στρατηγική απαξίωσης των συνταγματικών εγγυήσεων και υποκατάστασής τους από αποφάσεις και νομοθετήματα εκτάκτου ανάγκης με στόχευση την ασφάλεια.
Έτσι, η "ασφάλεια" κατέστη με χαρακτηριστική άνεση ο ζωτικός προνομιακός χώρος του νεο-συντηρητισμού και της αυταρχικοποίησης των δημόσιων πολιτικών που βιώνουμε στην Ελλάδα της κρίσης. Κατά τα λοιπά, μια κοινωνία ανασφαλής όσο ποτέ άλλοτε. Η κοινωνική διάσταση της έννοιας "ασφάλεια" εξορισμένη από το δημόσιο λόγο σαν να μην υπήρξε ποτέ. Όμως, ασφάλεια δεν είναι μόνο φυλακές και αστυνομία. Είναι παιδικοί σταθμοί, σχολεία, νοσοκομεία, είναι πεζοδρόμια και δρόμοι, είναι με δυο λόγια, όλα εκείνα που ρημάζουν στην Ελλάδα σήμερα. Σε μια κοινωνία που, κατά τα άλλα, έχει ανάγει την ‘ασφάλεια’ σε μονόδρομο της αυτοσυντήρησής της.
Ώρα είναι να επαναπατρίσουμε και να επανανοηματοδοτήσουμε την ασφάλεια. Τότε θα είμαστε πιο πειστικοί στον σκληρό αγώνα που καλούμαστε να διεξαγάγουμε απέναντι στο νεο-φιλελεύθερο λόγο που έχει οδηγήσει τη βιοτική ανασφάλεια των ανθρώπων στα ιστορικά χαμηλά της. Τότε μόνο θα είμαστε πιο πειστικοί στον αντίπαλο που κατά βάθος επιθυμεί την ανασφάλεια του κόσμου, παρά το ότι υποτίθεται πως μάχεται για την ασφάλεια του. Αυτή η ανασφάλεια θρέφει το ναζιστικό κτήνος. Τον μεγαλύτερο εχθρό της ασφάλειάς μας.
Θα πρόσεξε κανείς ότι πουθενά δε μίλησα για ελευθερία. Όχι προφανώς επειδή είμαι εχθρός της. Απλώς, η ασφάλεια είναι η μοναδική κατάσταση στην οποία μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι.
* Στο μικρό αυτό άρθρο κατατίθενται σκέψεις σε συνέχεια προηγούμενης δημοσίευσης στα "Ενθέματα" της "Αυγής" της Κυριακής, «Η ασφάλεια των ανθρώπων ως βασικό πολιτικό διακύβευμα» (20.9.2009).
* Ο Δημήτρης Χριστόπουλος είναι αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Πάντειο Πανεπιστήμιο