Του Δημήτρη Χριστόπουλου*
Ανέκαθεν θεωρούσα προβληματική την πρόταση: «Αυτά μόνο στην Ελλάδα συμβαίνουν». Οχι μόνο επειδή εμφανίζει τη χώρα σαν κάτι ασύγκριτο στα αρνητικά της (κάτι που είναι απλώς αβάσιμο), αλλά κυρίως διότι κρύβει μέσα της έναν εθνικό ναρκισσισμό: η Ελλάδα είναι κάτι τάχα ασύγκριτο γενικώς, είτε στα καλά της είτε στα κακά της. Και όμως, είμαι αναγκασμένος να δεχτώ ότι «μόνο στην Ελλάδα συμβαίνει», να μας χωρίζουν πλέον ούτε δυο μήνες από τις ευρωεκλογές του Μαΐου και να χρειάζεται να φτάσει Πρωταπριλιά για να κατατεθεί εκλογικό νομοσχέδιο. Σαν να ’ναι ψέμα… Θυμίζω εν τάχει: Κυριακή, 9 του Φλεβάρη, αναγγέλλεται αίφνης η αλλαγή του εκλογικού νόμου και ότι εφεξής στο ευρωψηφοδέλτιο θα ισχύει η σταυροδοσία. Η αιφνιδιαστική αυτή κίνηση έχει γνωστά αποτελέσματα: η «κίνηση των 58» καταρρέει καθώς πλέον είναι βέβαιο πως κανείς εξ αυτών δεν μπορεί να ανταγωνιστεί στη σταυροδοσία μια πρωτοκλασάτη υποψηφιότητα του «βαθέος ΠΑΣΟΚ», οι Οικολόγοι, που λίγο πριν είχαν σχεδόν διασπαστεί λόγω διαφωνιών που ανέκυψαν για το νο 1 του ψηφοδελτίου τους, χτυπούν το κεφάλι τους και τα επιτελεία των άλλων κομμάτων σε αμηχανία ανακαθορίζουν τον προεκλογικό τους σχεδιασμό. Και όλοι ακόμη αδημονούν…
Μέχρι την Πέμπτη που μας πέρασε δεν είχαμε δει τον εκλογικό νόμο, ενώ συζητάμε πομπωδώς για τις «πιο κρίσιμες εκλογές στην Ευρώπη» και τα τοιαύτα. Και μάλιστα από κόμματα –Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ– που μας λένε κιόλας ότι είναι οι φορείς του ευρωπαϊσμού στην Ελλάδα. Τρομάρα τους, τρομάρα μας, δηλαδή… Είναι μια κατάσταση που δεν μπορεί να περνάει απαρατήρητη. Και το λέω, διότι μου φαίνεται ότι περνάει απαρατήρητη στο όνομα ενός συνολικού πολιτικού κυνισμού που έχει εδραιωθεί στο ελληνικό πολιτικό σύστημα και υπαγορεύει πως «εφόσον όλα γίνονται, όλα μπορούμε να τα περιμένουμε, άρα δεν κάνουμε τίποτε».
Στο όνομα των όποιων εκλογικών σκοπιμοτήτων, (και) οι ευρωεκλογές καθίστανται ένα ακόμη εργαλείο. Και εδώ έχουμε δύο μεγάλα φάουλ και ένα σοβαρό πρόβλημα.
Φάουλ πρώτο: Οι εκλογές δεν θα γίνουν την ίδια μέρα με τις δημοτικές-περιφερειακές, όπως προβλέπει ο νόμος, αλλά στον δεύτερο γύρο, παρά την επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού με δεκάδες εκατομμύρια ευρώ εξαιτίας των διπλών εκλογών. Γιατί; Μα γιατί φυσικά η αυξημένη αποχή αναμένεται πως θα επηρεάσει περισσότερο τα ποσοστά της αξιωματικής αντιπολίτευσης, μετριάζοντας τις κακές εντυπώσεις από τις κυβερνητικές επιδόσεις στις ευρωεκλογές, σε συνδυασμό με τα προηγούμενα αυτοδιοικητικά αποτελέσματα από τα οποία η κυβέρνηση περιμένει να σώσει την εικόνα.
Φάουλ δεύτερο: Ενα εκλογικό σύστημα που μόνον ως διαρροή γνωρίζαμε μέχρι προχθές. Οπου έχω πει σε φίλους από κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης ότι ακόμη δεν έχουμε εκλογικό νόμο, μένουν ενεοί.
Το πρόβλημα: Η απόλυτη ηγεμονία του σταυρού. Επισημαίνω πως δεν υπάρχει κράτος της Ε.Ε. όπου να ισχύει απόλυτη σταυροδοσία στην επικράτεια. Υπάρχει ο σταυρός ως μηχανισμός αντιστάθμισης της σειράς στη λίστα, η λεγόμενη «ανατρεπόμενη λίστα». Αν προτιμάς κάποιον χαμηλά στη λίστα, τον ψηφίζεις και ανεβαίνει στη σειρά, ώστε και το εκλογικό σώμα να εκφράζει την προτίμησή του, και το κόμμα να υποδεικνύει τις δικές του.
Από τα φάουλ, το χειρότερο είναι μακράν το δεύτερο: Σε δύο μήνες εκλογές χωρίς, ακόμα, εκλογικό νόμο σε ισχύ. Σκανδαλώδες. Θυμίζω μόνον ότι στη συνταγματική αναθεώρηση του 2001 τροποποιήθηκε το άρθρο 54 του Συντάγματος του 1975, εισάγοντας τη ρήτρα ότι αν αλλάξει το εκλογικό σύστημα, ισχύει όχι από τις επόμενες, αλλά από τις «μεθεπόμενες εκλογές», εκτός αν την αλλαγή την έχει αποφασίσει μια αυξημένη πλειοψηφία των 2/3 της Βουλής. Ο στόχος ήταν ορθός, προφανής και ομολογημένος: να μη γίνεται ο εκλογικός νόμος έρμαιο των προεκλογικών σκοπιμοτήτων των εκάστοτε κυβερνώντων. Η συνταγματική πρόνοια ισχύει μόνο για τις εθνικές εκλογές, ωστόσο το πνεύμα της πάει στον κάλαθο των αχρήστων όταν το σχέδιο νόμου με το οποίο θα διεξαχθούν οι ευρωεκλογές του Μαΐου ανακοινώνεται στις 27 Μαρτίου. Μεταξύ έναρξης ισχύος από τις μεθεπόμενες εκλογές και νομοθέτησης εκλογικού συστήματος έναν μήνα πριν από τις επικείμενες υπάρχει χάος.
Η συμπεριφορά που έχει υπαγάγει τόσο κρίσιμα για το πολίτευμα ζητήματα στον βωμό της προεκλογικής κυβερνητικής σκοπιμότητας για τους πιο ευτελείς λόγους είναι όνειδος για το πολίτευμα – και το λέω απερίφραστα. Δείχνει ότι οι άνθρωποι που κυβερνάνε τη χώρα δεν υπολογίζουν θεσμούς. Ποτέ, βέβαια, αυτό δεν ήταν το ισχυρό σημείο τους, ωστόσο αυτό υπερβαίνει κάθε προηγούμενο.
Θα είναι μοιραίο για την Ελληνική Δημοκρατία να ακολουθήσει τον ολισθηρό δρόμο που χαράσσουν ο πρόεδρος κι ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης. Αν στο κοινοβουλευτικό πολίτευμα η κυβέρνηση και η αντιπολίτευση επιμερίζονται την ευθύνη για τη λειτουργία των θεσμών, σήμερα, που η κυβέρνηση κάνει τόσο σκληρά θεσμικά φάουλ, στην αντιπολίτευση αναλογεί πολύ μεγαλύτερη ευθύνη υπεράσπισης των θεσμών του δημοκρατικού πολιτεύματος.
Οι θεσμοί δεν είναι το παν, το τσαλαπάτημά τους όμως τίποτα καλό δεν προοιωνίζεται.
……………………………………………………………………………………………………………………………..
* Αντιπρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου
Ανέκαθεν θεωρούσα προβληματική την πρόταση: «Αυτά μόνο στην Ελλάδα συμβαίνουν». Οχι μόνο επειδή εμφανίζει τη χώρα σαν κάτι ασύγκριτο στα αρνητικά της (κάτι που είναι απλώς αβάσιμο), αλλά κυρίως διότι κρύβει μέσα της έναν εθνικό ναρκισσισμό: η Ελλάδα είναι κάτι τάχα ασύγκριτο γενικώς, είτε στα καλά της είτε στα κακά της. Και όμως, είμαι αναγκασμένος να δεχτώ ότι «μόνο στην Ελλάδα συμβαίνει», να μας χωρίζουν πλέον ούτε δυο μήνες από τις ευρωεκλογές του Μαΐου και να χρειάζεται να φτάσει Πρωταπριλιά για να κατατεθεί εκλογικό νομοσχέδιο. Σαν να ’ναι ψέμα… Θυμίζω εν τάχει: Κυριακή, 9 του Φλεβάρη, αναγγέλλεται αίφνης η αλλαγή του εκλογικού νόμου και ότι εφεξής στο ευρωψηφοδέλτιο θα ισχύει η σταυροδοσία. Η αιφνιδιαστική αυτή κίνηση έχει γνωστά αποτελέσματα: η «κίνηση των 58» καταρρέει καθώς πλέον είναι βέβαιο πως κανείς εξ αυτών δεν μπορεί να ανταγωνιστεί στη σταυροδοσία μια πρωτοκλασάτη υποψηφιότητα του «βαθέος ΠΑΣΟΚ», οι Οικολόγοι, που λίγο πριν είχαν σχεδόν διασπαστεί λόγω διαφωνιών που ανέκυψαν για το νο 1 του ψηφοδελτίου τους, χτυπούν το κεφάλι τους και τα επιτελεία των άλλων κομμάτων σε αμηχανία ανακαθορίζουν τον προεκλογικό τους σχεδιασμό. Και όλοι ακόμη αδημονούν…
Μέχρι την Πέμπτη που μας πέρασε δεν είχαμε δει τον εκλογικό νόμο, ενώ συζητάμε πομπωδώς για τις «πιο κρίσιμες εκλογές στην Ευρώπη» και τα τοιαύτα. Και μάλιστα από κόμματα –Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ– που μας λένε κιόλας ότι είναι οι φορείς του ευρωπαϊσμού στην Ελλάδα. Τρομάρα τους, τρομάρα μας, δηλαδή… Είναι μια κατάσταση που δεν μπορεί να περνάει απαρατήρητη. Και το λέω, διότι μου φαίνεται ότι περνάει απαρατήρητη στο όνομα ενός συνολικού πολιτικού κυνισμού που έχει εδραιωθεί στο ελληνικό πολιτικό σύστημα και υπαγορεύει πως «εφόσον όλα γίνονται, όλα μπορούμε να τα περιμένουμε, άρα δεν κάνουμε τίποτε».
Στο όνομα των όποιων εκλογικών σκοπιμοτήτων, (και) οι ευρωεκλογές καθίστανται ένα ακόμη εργαλείο. Και εδώ έχουμε δύο μεγάλα φάουλ και ένα σοβαρό πρόβλημα.
Φάουλ πρώτο: Οι εκλογές δεν θα γίνουν την ίδια μέρα με τις δημοτικές-περιφερειακές, όπως προβλέπει ο νόμος, αλλά στον δεύτερο γύρο, παρά την επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού με δεκάδες εκατομμύρια ευρώ εξαιτίας των διπλών εκλογών. Γιατί; Μα γιατί φυσικά η αυξημένη αποχή αναμένεται πως θα επηρεάσει περισσότερο τα ποσοστά της αξιωματικής αντιπολίτευσης, μετριάζοντας τις κακές εντυπώσεις από τις κυβερνητικές επιδόσεις στις ευρωεκλογές, σε συνδυασμό με τα προηγούμενα αυτοδιοικητικά αποτελέσματα από τα οποία η κυβέρνηση περιμένει να σώσει την εικόνα.
Φάουλ δεύτερο: Ενα εκλογικό σύστημα που μόνον ως διαρροή γνωρίζαμε μέχρι προχθές. Οπου έχω πει σε φίλους από κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης ότι ακόμη δεν έχουμε εκλογικό νόμο, μένουν ενεοί.
Το πρόβλημα: Η απόλυτη ηγεμονία του σταυρού. Επισημαίνω πως δεν υπάρχει κράτος της Ε.Ε. όπου να ισχύει απόλυτη σταυροδοσία στην επικράτεια. Υπάρχει ο σταυρός ως μηχανισμός αντιστάθμισης της σειράς στη λίστα, η λεγόμενη «ανατρεπόμενη λίστα». Αν προτιμάς κάποιον χαμηλά στη λίστα, τον ψηφίζεις και ανεβαίνει στη σειρά, ώστε και το εκλογικό σώμα να εκφράζει την προτίμησή του, και το κόμμα να υποδεικνύει τις δικές του.
Από τα φάουλ, το χειρότερο είναι μακράν το δεύτερο: Σε δύο μήνες εκλογές χωρίς, ακόμα, εκλογικό νόμο σε ισχύ. Σκανδαλώδες. Θυμίζω μόνον ότι στη συνταγματική αναθεώρηση του 2001 τροποποιήθηκε το άρθρο 54 του Συντάγματος του 1975, εισάγοντας τη ρήτρα ότι αν αλλάξει το εκλογικό σύστημα, ισχύει όχι από τις επόμενες, αλλά από τις «μεθεπόμενες εκλογές», εκτός αν την αλλαγή την έχει αποφασίσει μια αυξημένη πλειοψηφία των 2/3 της Βουλής. Ο στόχος ήταν ορθός, προφανής και ομολογημένος: να μη γίνεται ο εκλογικός νόμος έρμαιο των προεκλογικών σκοπιμοτήτων των εκάστοτε κυβερνώντων. Η συνταγματική πρόνοια ισχύει μόνο για τις εθνικές εκλογές, ωστόσο το πνεύμα της πάει στον κάλαθο των αχρήστων όταν το σχέδιο νόμου με το οποίο θα διεξαχθούν οι ευρωεκλογές του Μαΐου ανακοινώνεται στις 27 Μαρτίου. Μεταξύ έναρξης ισχύος από τις μεθεπόμενες εκλογές και νομοθέτησης εκλογικού συστήματος έναν μήνα πριν από τις επικείμενες υπάρχει χάος.
Η συμπεριφορά που έχει υπαγάγει τόσο κρίσιμα για το πολίτευμα ζητήματα στον βωμό της προεκλογικής κυβερνητικής σκοπιμότητας για τους πιο ευτελείς λόγους είναι όνειδος για το πολίτευμα – και το λέω απερίφραστα. Δείχνει ότι οι άνθρωποι που κυβερνάνε τη χώρα δεν υπολογίζουν θεσμούς. Ποτέ, βέβαια, αυτό δεν ήταν το ισχυρό σημείο τους, ωστόσο αυτό υπερβαίνει κάθε προηγούμενο.
Θα είναι μοιραίο για την Ελληνική Δημοκρατία να ακολουθήσει τον ολισθηρό δρόμο που χαράσσουν ο πρόεδρος κι ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης. Αν στο κοινοβουλευτικό πολίτευμα η κυβέρνηση και η αντιπολίτευση επιμερίζονται την ευθύνη για τη λειτουργία των θεσμών, σήμερα, που η κυβέρνηση κάνει τόσο σκληρά θεσμικά φάουλ, στην αντιπολίτευση αναλογεί πολύ μεγαλύτερη ευθύνη υπεράσπισης των θεσμών του δημοκρατικού πολιτεύματος.
Οι θεσμοί δεν είναι το παν, το τσαλαπάτημά τους όμως τίποτα καλό δεν προοιωνίζεται.
……………………………………………………………………………………………………………………………..
* Αντιπρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου