Christopoulos D.

Τέχνη, ελευθερία και λογοκρισία

Μάθημα Ελεύθερης Επιλογής Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας Παντείου Πανεπιστημίου

Δημήτρης Χριστόπουλος - επίκουρος καθηγητής,Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας

Το μάθημα γίνεται κάθε Παρασκευή 8.30-11.00 στην αίθουσα Α 4.1 του Νέου Κτιρίου

Η λογοκρισία είναι φαινόμενο σύμφυτο σε σχέσεις εξουσίας: κοινώς, η ανισότητα είναι αυτή που δημιουργεί τις προϋποθέσεις του περιορισμού ή του ελέγχου του λόγου μεταξύ των ανθρώπων. Η άνιση κατανομή ισχύος σε συνδυασμό με την κυριαρχία συγκεκριμένων ιδεολογιών αποτελεί το πιο εύφορο έδαφος για την ανάπτυξη λογοκριτικών πρακτικών στην τέχνη και το λόγο. Το ιερό, έναντι άλλων, αποτελεί κατεξοχήν έμπνευση καλλιτεχνικής δημιουργίας και αιτία αριστουργημάτων στο χώρο όλων των τεχνών. Από την άλλη, στο όνομα θρησκευτικών πεποιθήσεων, η ελευθερία της τέχνης έχει βάναυσα παραβιαστεί, τόσο στο παρελθόν όσο και σήμερα. Τα δύο αυτά μεγέθη – θρησκευτική ελευθερία και ελευθερία της τέχνης – καλείται να σταθμίσει κάθε κοινωνία. Η σύγκρουση τους είναι κατεξοχήν πολιτική υπόθεση και δεν αποτελεί θεολογικό ή αισθητικό ζήτημα. Μπορούν οι ευαισθησίες των θρησκευτικών κοινοτήτων να περιορίσουν την ελευθερία του ανθρώπου να ορίζει ο ίδιος τι είναι τέχνη; Σε τι βαθμό η ελεύθερη τέχνη μπορεί να προκαλεί τις αντιλήψεις περί του θείου μιας θρησκευτικής κοινότητας; Υπάρχουν όρια και εάν ναι πώς τίθενται; Σε τελευταία ανάλυση, τι σταθμίσεις καλείται κάνει η δημοκρατία; Πώς εκδηλώνεται η λογοκρισία στο όνομα του θρησκευτικά ιερού, του εθνικά θέσφατου ή ακόμη και του πολιτικά ορθού; Πώς έχει διαμορφωθεί ιστορικά το πρόσωπο της λογοκρισίας στην τέχνη; Νησίδες της παραδοσιακής μορφής καταστολής της ελευθερίας της τέχνης ή του τύπου από δημόσιες αρχές, επιβιώνουν ακόμη και σήμερα. Ωστόσο, αυτό που περισσότερο από ποτέ χαρακτηρίζει τη σύγχρονη συγκυρία, είναι οι λιγότερο ορατές, αλλά ενίοτε πιο δραστικές, εκδοχές αυτοπεριορισμού του ανθρώπινου λόγου, στο όνομα πολλαπλών και ετερόκλητων σκοπιμοτήτων. Tο μάθημα επιχειρεί να δώσει μια διεπιστημονική, αναλυτική και βιωματική, απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα και θεματικές. Είναι ελεύθερης επιλογής και σεμιναριακού χαρακτήρα στο οποίο είναι προσκεκλημένοι διδάσκονται με εμπειρία στο ζήτημα της λογοκρισίας, νομικοί, εικαστικοί καλλιτέχνες, δημοσιογράφοι κλπ ενώ θα υπάρξουν και προβολές εικαστικών ή άλλων έργων που κατά καιρούς έχουν λογοκριθεί στο όνομα θρησκευτικών ή άλλων δοξασιών. Το μάθημα αξιολογείται με γραπτές εξετάσεις ή απαλλακτικές συλλογικές εργασίες των φοιτητών.

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

19 Οκτωβρίου 2012

1.      Εισαγωγή: ο προβληματισμός του μαθήματος 

26 Οκτωβρίου 2012
2. Λογοκρισία και δικαιώματα

2 Νοεμβρίου 2012

3. Προβολή στιγμιότυπων της εκδήλωσης της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του ανθρώπου «Ο θεός δεν έχει ανάγκη εισαγγελέα» και συζήτηση.

9 Νοεμβρίου 2012

4. Η τέχνη ως εννοιολογικό εργαλείο.

ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΟΙ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: Κωνσταντίνος Μαρκίδης, εντεταλμένος ερευνητής Πανεπιστημίου Paris 8 & Ελένη Τάκου, υποψήφια διδάκτορας Παντείου Πανεπιστημίου

16 Νοεμβρίου 2012
5. Τέχνη, δίκαιο και Πολιτική

ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Γιώργος Καραβοκύρης, Διδάκτορας Νομικής.

23 Νοεμβρίου 2012
6. Η βλασφημία στην τέχνη και η καταστολή της

ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ Κλειώ Παπαπαντολέων, δικηγόρος

30 Νοεμβρίου 2012

7. Λογοκρισία και αυτολογοκρισία στα ΜΜΕ –

ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Κώστας Αρβανίτης, δημοσιογράφος ΝΕΤ

7 Δεκεμβρίου 2012
8. Υμνος εις την ελευθερία. Το βέβηλο σώμα και το ιερό έθνος

ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: Εύα Στεφανή, επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Αθηνών

14 Δεκεμβρίου 2012
9.  Συνέπειες της κατασταλτικής και προληπτικής λογοκρισίας στη δημοσίευση λογοτεχνικών έργων με ερωτικό περιεχόμενο. ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Λεωνίδας Εμπειρίκος, Ιστορικός

21 Δεκεμβρίου 2012

10. Τέχνη με βιολογικό υλικό. Προβλήματα ηθικής και ορίων

ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ - Λεωνίδας Καραμπίνης, λέκτορας στο ΤΕΙ Αθήνας, εικαστικός

11 Ιανουαρίου 2012

11. Αρχείο και προκατάληψη. Καταγράφοντας το απαγορευμένο  ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Γιάννης Ζιώγας, Εικαστικός, Επίκουρος Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών

19 Ιανουαρίου 2012
12. Αυτό δεν είναι λογοκρισία

 ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Γιάννης Σκαλτσάς, επίκουρος καθηγητής Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, εικαστικός

26 Ιανουαρίου 2012

13. Καταληκτικό μάθημα: Συμπεράσματα και / ή παρουσίαση φοιτητικών εργασιών

Προτεινόμενη βιβλιογραφία

Γ. Ζιώγας, Λ. Καραμπίνης, Γ. Σταυρακάκης, Δ. Χριστόπουλος,. Όψεις λογοκρισίας στην Ελλάδα, Αθήνα: Νεφέλη, 2008
Σ. Τσακυράκης, Θρησκεία εναντίον τέχνης, Αθήνα: Πόλις, 2005