ΕΝΘΕΜΑΤΑ
14 Οκτωβρίου 2012
Ένα εισαγγελικό παιχνίδι χωρίς κανόνες
του Δημήτρη Χριστόπουλου
Στις 29 Ιουνίου 2002 καταγράφεται η
έκρηξη πυροκροτητή στα χέρια αγνώστου στην Ακτή Μιαούλη. Στον
Ευαγγελισμό, όπου μεταφέρθηκε ο άγνωστος, οργανώθηκε ένας αγώνας δρόμου
για να σωθεί. Με τίτλο «Μην χάσετε το δώρο» αποδίδονταν στα Νέα (1.7.2002) οι συστάσεις του τότε πρωθυπουργού προς την Αντιτρομοκρατική. Το «δώρο», βέβαια, δεν χάθηκε…
Από το σημείωμα νοσηλείας του
Ευαγγελισμού προκύπτει η κατάστασh του πολυτραυματία: «1. Τραυματικός
ακρωτηριασμός δεξιάς άκρας χειρός με σημαντική αιμορραγία, κάταγμα
ωλένης, 2. Θλάσεις πνευμόνων με πνευμονορραγία, 3. Θερμικά χημικά
εγκαύματα προσώπου, θώρακος, άνω κοιλίας, μασχάλης, μηρών και κνήμης και
θλαστικά τραύματα προσώπου, 4. Κακώσεις οφθαλμών. 5. Κάταγμα σπλαχνικού
κρανίου ρινικών οστών, δ. ιγμόρειου και αρ. ζυγωματικού, ρινορραγία, 6.
Υφολική ρήξη τυμπάνου άμφω». Στην κατάσταση αυτή, ο ταυτοποιημένος
πλέον Σάββας Ξηρός αποσωληνώθηκε πρόωρα στις 4 Ιουλίου με αιτιολογία τα
σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα (πήγματα ξερού αίματος στους πνεύμονες)
που θα έθεταν σε κίνδυνο τη ζωή του.
Μανιέλι, «Εργάτες στην καρότσα», 1914
Όπως προκύπτει από αφιέρωμα του
ΒΗΜΑGAZINO στον εισαγγελέα Ι. Διώτη (2.3.2003), όπου η δημοσιογράφος Ι.
Μάνδρου φαίνεται να αναπαράγει σε τρίτο πρόσωπο συνέντευξη μαζί του, ο
εισαγγελέας εξηγεί ότι οι γιατροί ενεργούσαν με δική του παρέμβαση. Το
ίδιο επιβεβαιώθηκε από τις καταθέσεις των γιατρών στο ακροατήριο. Επί
πέντε μέρες ο Ξηρός ανακρίνεται. Στις 11 Ιουλίου αρχίζει να απολογείται
χωρίς συνήγορο. Στις 8 Αυγούστου, έπειτα από 40 ημέρες κράτησης,
εκδίδεται ένταλμα σύλληψης και ανατίθεται η υπόθεση στον ανακριτή όπου
παίρνει το δρόμο μιας κανονικής ποινικής διαδικασίας. Μέχρι τότε οι
αρχές δηλώνουν ότι δεν είναι κρατούμενος «με την έννοια του νόμου» όπως
λέει ο κυβερνητικός εκπρόσωπος και ο εκπρόσωπος τύπου της Ελληνικής
Αστυνομίας.
Ο ανακριτής Λ. Ζερβομπεάκος ανακοίνωσε
στον κρατούμενο το κατηγορητήριο στις 8 Αυγούστου και τον κάλεσε να
απολογηθεί. Για πρώτη φορά επιτράπηκε παρουσία συνηγόρου. Η δικογραφία
άλλωστε αριθμούσε πλέον δεκάδες χιλιάδες σελίδες. Στις 11 Αυγούστου, ο
Σάββας Ξηρός απολογήθηκε στον ανακριτή, παρουσία ενόπλων. Στη δίκη, που
ξεκίνησε στις 3 Σεπτεμβρίου 2003, ο Ξηρός, με συνοπτική προδικασία
ανακάλεσε τις απολογίες του και κάλεσε το δικαστήριο να εξετάσει το
«έγκλημα του Ευαγγελισμού». Το δικαστήριο απέρριψε τις σχετικές
ενστάσεις.
Από τα προηγούμενα και χωρίς να
προχωρήσει κανείς σε εμβριθείς νομικές αναλύσεις, προκύπτει πως ο
Σάββας Ξηρός κρατήθηκε παράνομα χωρίς ένταλμα σύλληψης επί 40 ημέρες,
τέθηκε σε καθεστώς απόλυτης απομόνωσης παρότι βαριά τραυματίας,
εμποδίστηκε παράνομα να έχει πρόσβαση σε δικηγόρο, υποβλήθηκε σε
ολονύκτιες συνεχείς ανακρίσεις παρότι ετοιμοθάνατος και υποχρεώθηκε να
απολογηθεί χωρίς καν γνώση της δικογραφίας. H παραπάνω ιστορία δεν είναι
η πρώτη ούτε η τελευταία παραβίαση δικονομικών εγγυήσεων στην Ελλάδα,
μολονότι σαράντα μέρες σε κράτηση χωρίς κατηγορία αποτελούν σίγουρα
μοναδικό γεγονός στα ποινικά χρονικά της μεταπολίτευσης.
Γιατί όμως την ξαναφέρνω στη μνήμη μας; Ο
αναγνώστης μάλλον έχει καταλάβει. Ο ίδιος εισαγγελέας, με αφορμή τη μη
χρήση της λίστας Λαγκάρντ ως αποδεικτικό μέσο, δηλώνει ευθαρσώς σήμερα
πως «στη δημοκρατία δεν αρμόζουν οι ρουφιανολίστες» και πως «η εξιχνίαση
των εγκλημάτων […] θα πρέπει να γίνεται με φανατική προσήλωση στη
νομιμότητα» (Τα Νέα , 6-7.10.2012).
Αυτό που μάθαμε από τους παλιότερους και
μαθαίνουμε ακόμη στους νεότερους είναι ότι «το κράτος δικαίου είναι το
κράτος κανόνων». Οι κανόνες αυτοί μπορεί να είναι μέχρι και άδικοι. Με
δύο λόγια, το κράτος δικαίου μπορεί να μην είναι το δίκαιο κράτος, αλλά
το προβλέψιμο. Κατά τη γνωστή ρήση, που αρεσκόταν να επαναλαμβάνει ο
Αριστόβουλος Μάνεσης, «όταν αυτός που σου χτυπά την πόρτα χαράματα είναι
ο γαλατάς, και όχι ο αστυνομικός». Αυτό στο οποίο ξέρεις «τι θα γίνει
αν…» και «τι θα γίνει αν δεν…». Οι κανόνες, εδώ, ισχύουν ανεξάρτητα από
πολιτικές αντιπάθειες, κοινωνικές γνωριμίες και ιδεολογικές συγγένειες.
Κοινώς, η νομιμότητα υπεράνω σκοπιμότητας. Αν για κάποιους ισχύουν και
για άλλους όχι, τότε το κράτος δικαίου υφίσταται πλήγματα. Όπως
προκύπτει από την ως άνω αντιπαραβολή. Διότι, εδώ φαίνεται, κύριε Διώτη,
πως παίζουμε δίχως κανόνες. Αφόρητος –ουσιωδώς επιλήψιμος– νομικός
σχολαστικισμός και «δημοκρατικές ευαισθησίες» για τη λίστα των
φοροφυγάδων ενώ «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» για την τρομοκρατία. Φάουλ
και στα δύο…
Όμως, παιχνίδι χωρίς κανόνες δεν υπάρχει.
Είναι ωμός καταναγκασμός. Ας μην εκπλησσόμεθα λοιπόν όταν η κοινωνία
παίζει χωρίς κανόνες, όταν σ’ αυτό το παιχνίδι επιδίδεται το κράτος
(δικαίου;)…
Ο Δημήτρης Χριστόπουλος είναι
αντιπροέδρος του Δ.Σ. της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του
Ανθρώπου (ΕΕΔΑ) και διδάσκει στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.