Μαθήματα

Τέχνη, ελευθερία και λογοκρισία

Μάθημα Ελεύθερης Επιλογής
Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας Παντείου Πανεπιστημίου

Δημήτρης Χριστόπουλος - επίκουρος καθηγητής,
Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας

Το μάθημα θα γίνεται κάθε Τρίτη 11:00 – 14:00
στην αίθουσα Β4 του Νέου Κτιρίου

Το ιερό αποτελεί κατεξοχήν έμπνευση καλλιτεχνικής δημιουργίας και αιτία αριστουργημάτων στο χώρο όλων των τεχνών. Από την άλλη, στο όνομα θρησκευτικών κυρίως πεποιθήσεων, η ελευθερία της τέχνης έχει βάναυσα παραβιαστεί, τόσο στο παρελθόν όσο και σήμερα. Τα δύο αυτά μεγέθη – θρησκευτική ελευθερία και ελευθερία της τέχνης – καλείται να σταθμίσει κάθε κοινωνία. Η σύγκρουση τους είναι κατεξοχήν πολιτική υπόθεση και δεν αποτελεί θεολογικό ή αισθητικό ζήτημα. Μπορούν οι ευαισθησίες των θρησκευτικών κοινοτήτων να περιορίσουν την ελευθερία του ανθρώπου να ορίζει ο ίδιος τι είναι τέχνη; Σε τι βαθμό η ελεύθερη τέχνη μπορεί να προκαλεί τις αντιλήψεις περί του θείου μιας θρησκευτικής κοινότητας; Υπάρχουν όρια και εάν ναι πώς τίθενται; Σε τελευταία ανάλυση, τι σταθμίσεις καλείται κάνει η δημοκρατία;
Πώς εκδηλώνεται η λογοκρισία στο όνομα του θρησκευτικά ιερού, του εθνικά θέσφατου ή ακόμη και του πολιτικά ορθού; Πώς έχει διαμορφωθεί ιστορικά το πρόσωπο της λογοκρισίας στην τέχνη; Νησίδες της παραδοσιακής μορφής καταστολής της ελευθερίας της τέχνης ή του τύπου από δημόσιες αρχές, επιβιώνουν ακόμη και σήμερα. Ωστόσο, αυτό που περισσότερο από ποτέ χαρακτηρίζει τη σύγχρονη συγκυρία, είναι οι λιγότερο ορατές, αλλά ενίοτε πιο δραστικές, εκδοχές αυτοπεριορισμού του ανθρώπινου λόγου, στο όνομα πολλαπλών και ετερόκλητων σκοπιμοτήτων.
Tο μάθημα επιχειρεί να δώσει μια διεπιστημονική, αναλυτική και βιωματική, απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα και θεματικές. Είναι ελεύθερης επιλογής και σεμιναριακού χαρακτήρα. Θα διδάξουν νομικοί, πολιτικοί επιστήμονες, κοινωνικοί ανθρωπολόγοι, πολιτικοί ψυχολόγοι, κοινωνιολόγοι, και εικαστικοί καλλιτέχνες και σκιτσογράφοι ενώ θα επιχειρηθεί να υπάρξουν και προβολές εικαστικών ή άλλων έργων που κατά καιρούς έχουν λογοκριθεί στο όνομα θρησκευτικών ή άλλων δοξασιών.


Διάγραμμα

21 Οκτωβρίου 2008 (*λόγω της γενικής απεργίας, η εισαγωγή μεταφέρεται στις 4.11)
1. Εισαγωγή: ο προβληματισμός του μαθήματος – Δημήτρης Χριστόπουλος

4 Νοεμβρίου 2008
2. Λογοκρισία και δικαιώματα - Δημήτρης Χριστόπουλος

11 Νοεμβρίου 2008
3. Το ωραίο, το δίκαιο και το άγιο: μια πολιτική θεωρία για την τέχνη – Ανδρέας Τάκης, Δ.Ν., Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη για τα δικαιώματα του ανθρώπου

18 Νοεμβρίου 2008
4. Τέχνη με βιολογικό υλικό. Προβλήματα ηθικής και ορίων - Λεωνίδας Καραμπίνης, λέκτορας στο ΤΕΙ Αθήνας, εικαστικός

25 Νοεμβρίου 2008
5. Θρησκεία εναντίον τέχνης: η φιλελεύθερη στάθμιση - Σταύρος Τσακυράκης – αν. καθηγητής Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

2 Δεκεμβρίου 2008
6. Αρχείο και προκατάληψη. Καταγράφοντας το απαγορευμένο - Γιάννης Ζιώγας, Εικαστικός Καλλιτέχνης, Ειδικός Επιστήμονας, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών

9 Δεκεμβρίου 2008
7. Η βλασφημία ως ποινικό αδίκημα - Κλειώ Παπαπαντολέοντος, Δικηγόρος

16 Δεκεμβρίου 2008
8. Η μαρξιστική αισθητική θεωρία σε καθεστώς παρανομίας στην Ελλάδα (1918-1974) - Δημήτρης Βάσσος, Ιστορικός τέχνης, Διδάκτορας Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών

13 Ιανουαρίου 2009
9. Αντινομίες ελευθερίας και λογοκρισίας: τέχνη και πολιτική - Γιάννης Σταυρακάκης – Αν. Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ.

20 Ιανουαρίου 2009
10. Πέρα από το νομικό ορισμό της λογοκρισίας: Η λογοκρισία ως επιτελεστική παραγωγή (νόμιμου) λόγου, Αθηνά Αθανασίου, επίκουρος καθηγήτρια στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας Παντείου Πανεπιστημίου

27 Ιανουαρίου 2009
11. Αυτό δεν είναι λογοκρισία Γιάννης Σκαλτσάς, επίκουρος καθηγητής Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, εικαστικός

3 Φεβρουαρίου 2009
12. Ανακεφαλαίωση: Συμπεράσματα - Δημήτρης Χριστόπουλος


Προτεινόμενη βιβλιογραφία

Γ. Ζιώγας, Λ. Καραμπίνης, Γ. Σταυρακάκης, Δ. Χριστόπουλος,. Όψεις λογοκρισίας στην Ελλάδα, Αθήνα: Νεφέλη, 2008

Σ. Τσακυράκης, Θρησκεία εναντίον τέχνης, Αθήνα: Πόλις, 2005.




ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Μειονότητες στην Ευρώπη
ΤΕΤΑΡΤΗ 8.30-11.00 ΑΙΘΟΥΣΑ Β4

Υπεύθυνος: Δημήτρης Χριστόπουλος –
Λέκτορας του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας

Κύριο Σύγγραμμα:
Δ. Χριστόπουλος, Η ετερότητα ως σχέση εξουσίας, Κριτική, Αθήνα, 2002

Το ζήτημα των μειονοτήτων στην Ευρώπη είναι κατεξοχήν διεπιστημονικό διακύβευμα. Το μάθημα αυτό στοχεύει σε μια διττή παρουσίαση της πορείας του μειονοτικού ζητήματος στην Ευρώπη σε επίπεδο ιδεών και γεγονότων. Με κεντρικό άξονα τη πολιτική φιλοσοφία και νομική θεωρία, εστιάζει καταρχάς στη διαμόρφωση του μειονοτικού φαινομένου από τη συστατική σκέψη της ευρωπαϊκής Νεωτερικότητας. Την ίδια στιγμή, το διεθνές δίκαιο προστασίας των μειονοτήτων και η ιστορία των ευρωπαϊκών διεθνών σχέσεων, από τον 17ο αιώνα έως σήμερα, επικυρώνει τις θεωρητικές προϋποθέσεις ανάδυσης του φαινομένου που συμβάλλουν στην εννοιολόγηση της «μειονότητας» από τη σύγχρονη νομική θεωρία. Με τη συνδρομή της πολιτικής ανθρωπολογίας και κοινωνιολογίας δίνονται επιπρόσθετα αναλυτικά εργαλεία για την κατανόηση των πολυδιάστατων πτυχών του φαινομένου των μειονοτήτων στην Ευρώπη. Τέλος, το μάθημα αντιμετωπίζει τη στρατηγική των διεθνών ευρωπαϊκών παραγόντων και θεσμών σχετικά με τις μειονότητες μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου, συμβάλλοντας στην απάντηση ενός θεμελιώδους επίκαιρου ερωτήματος : «πώς τίθεται το ζήτημα των μειονοτήτων στους καιρούς μας;».

Δ Ι Α Γ Ρ Α Μ Μ Α Μ Α Θ Η Μ Α Τ Ο Σ

1. Εισαγωγή: η έννοια της μειονότητας ως σχέση εξουσίας 22.10.2008
Στην ενότητα αυτή γίνεται μια εισαγωγή στην ύλη του μαθήματος. Επίσης, διερευνάται η έννοια της ετερότητας και της μειονότητας στον χώρο της πολιτικής και νομικής θεωρίας. Αποδίδεται έμφαση στην σχέση εξουσίας ανάμεσα σε υποκείμενα που όχι απλώς καθιστά ορατή την ετερότητα, αλλά, σε τελευταία ανάλυση, τη συγκροτεί. Εξετάζεται έτσι η διαφοροποίηση το όρου «μειονότητα» από τον αντίστοιχο της «μειοψηφίας» στο πλαίσιο εφαρμογής της δημοκρατικής αρχής.

2. Η συγκρότηση του ατόμου ως προϋπόθεση της νεωτερικής μειονότητας 29.10.2008
Για να υπάρχουν μειονότητες πρέπει να υπάρχουν άτομα, δηλαδή πρόσωπα με προσδοκίες δικαιωμάτων. Διερευνάται σύντομα η ανθρωπολογική/θεολογική γέννηση του ατόμου, ενώ στη συνέχεια παρουσιάζεται η διαδικασία του αποκλεισμού των μειονοτήτων από το κοινωνικό συμβόλαιο. Η ιστορία των ιδεών επικυρώνεται στην πράξη: οι μειονότητες αποκτούν σάρκα και οστά στην ευρωπαϊκή ήπειρο από τη Συνθήκη της Βεστφαλίας (1648). Για πρώτη φορά τότε, η προστασία των θρησκευτικών μειονοτήτων συστατικό της νέας ευρωπαϊκής κυρίαρχης τάξης.

3. Δικαιώματα του ανθρώπου στα έθνη-κράτη και μειονότητες 5.11.2008
Η απελευθερωτική εποχή των πρώτων Διακηρύξεων δικαιωμάτων του ανθρώπου δεν φαίνεται να αφιερώνει πολλά στις μειονότητες. Υπό την οπτική της ετερότητας, γίνεται μια σύντομη κριτική παρουσίαση των θεωριών των δικαιωμάτων. Το ερώτημα είναι λοιπόν για ποιόν λόγο οι μειονοτικοί δεν μπορούν να γίνουν το «έκαστο πρόσωπο» που απολαμβάνει δικαιώματα σύμφωνα με το νέο συνταγματικό πλαίσιο των εθνών-κρατών. Το Συνέδριο της Βιέννης (1815) επικυρώνει την μετάβαση από την προστασία της θρησκευτικής διαφοράς στην εθνική μειονοτικοποίηση.

4. Η αρχή των εθνοτήτων και το ζήτημα της προστασίας των μειονοτήτων 12.11.2008
Η εφαρμογή της αρχής των εθνοτήτων οδηγεί στην ιστορική εμφάνιση των μειονοτήτων ως παραγόντων διεθνών σχέσεων στην Ευρώπη. Εάν η αρχή είχε εφαρμοστεί χωρίς εξαιρέσεις, τότε μειονότητες δεν θα υπήρχαν. Θα διερευνηθεί η προέλευση της αρχής και η αμφισημία της: απελευθερώνει κάποια έθνη, ενώ άλλα τα καθιστά μειονότητες. Θα εξεταστεί τέλος, η νομική εμπειρία του Μεσοπολέμου, όπου οι Συνθήκες μειονοτήτων της Κοινωνίας των Εθνών (1919-1940) ανέδειξε το πρώτο κανονιστικό σύστημα διεθνούς προστασίας τους.

5.Το σύγχρονο ζήτημα του ανήκειν 19.11.2008
Εξετάζεται η νομική άρνηση της έννοιας της μειονότητας, ως μέσο προστασίας των μειονοτικών προσώπων. Αυτή είναι και η αντίληψη που κυριάρχησε με την ίδρυση του ΟΗΕ ως το τέλος του ψυχρού πολέμου. Το μειονοτικό φαινόμενο αναλύεται ως επιστημολογικό εμπόδιο για το μοντέρνο δίκαιο, το οποίο έχει δομηθεί στη διχοτομική διπολικότητα του ατόμου και του κράτους. Οι μειονότητες λοιπόν, αντιμετωπίζονται ως κράτη ή ως άτομα, ενώ δεν είναι τίποτε από τα δύο. Τέλος, παρουσιάζεται μια προσπάθεια υπέρβασης του αδιεξόδου που γίνεται από τις σύγχρονες πολιτικές θεωρίες του κοινοτισμού και του ατομικιστικού φιλελευθερισμού.

6. Μειονότητες, νομική θεωρία και ανθρωπολογία: η ομάδα ως τάξη 26.11.2008
Η ιδέα που διατρέχει την ενότητα αυτή είναι πως η ανθρώπινη ομάδα συνιστά ένα μηχανισμό αναπαραγωγής σχέσεων εξουσίας, άλλως μια τάξη. Ως τέτοιος μηχανισμός παρουσιάζεται και η μειονοτική ομάδα, ενώ η συνδρομή συγκεκριμένων ρευμάτων πολιτειολογίας και νομικής κοινωνιολογίας (M.Weber, F. Geny, L. Duguit, E. Ehrlich, G.Gurvitch, S.Romano) είναι ιδιαίτερα γόνιμη. Το ίδιο ισχύει με την υπόθεση του νομικού πλουραλισμού στις ανθρωπολογικές προσεγγίσεις των σύγχρονων κοινωνιών.

7. Η διεκδίκηση ως πράξη οριστική των μειονοτήτων 3.12. 2008

Οι παραδοσιακοί ορισμοί των μειονοτήτων στο διεθνές δίκαιο συνήθως περιγράφουν μια ομάδα. Η κριτική στους ορισμούς αυτούς αναδεικνύει τη μειονοτική διεκδίκηση ως συστατικό της έννοιας της μειονότητας, καθώς είναι η διεκδίκηση που καθιστά την ομάδα ορατή στη δημόσια σφαίρα. Συζητείται το ζήτημα της αναγνώρισης της ομάδας ως προϋπόθεσης ενασχόλησης μαζί της, ενώ, τέλος, διερευνάται το ζήτημα της αντιπροσώπευσης των μειονοτήτων.

8. Η φύση των δικαιωμάτων: πολιτιστικά και συλλογικά δικαιώματα; 10.12.2008

Τα πολιτιστικά δικαιώματα προστατεύουν αυτό που κάνει τους ανθρώπους διαφορετικούς, τον πολιτισμό τους, ενώ τα ατομικά δικαιώματα προστατεύουν αυτό που κάνει τους ανθρώπους ίδιους, δηλαδή την αξιοπρέπειά τους. Σε τι βαθμό πρέπει να αναγνωρίζονται πολιτιστικά δικαιώματα; Η ισλαμική μαντίλα πρέπει να απαγορεύεται; Τέλος, τα μειονοτικά δικαιώματα λογίζονται ως συλλογικά ή μήπως πρέπει το κράτος να παρέχει εγγυήσεις προστασίας των μειονοτικών ανθρώπων και από την ίδια τους την ομάδα;

9. Η ευρωπαϊκή ιδεολογία της προστασίας των μειονοτήτων 17.1.2008
Η μεταψυχροπολεμική προστασία των μειονοτήτων παρουσιάζεται ως μια ευρωπαϊκή ιδεολογία με τρεις πυλώνες. Η κανονιστική προσέγγιση εννοιολογεί τα μειονοτικά ως ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτή είναι κυρίως η προσέγγιση του Συμβουλίου της Ευρώπης. Ο δεύτερος πυλώνας αντιλαμβάνεται την προστασία των μειονοτικών πολιτισμών ως παράμετρο διαφύλαξης της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς: είναι η στρατηγική του Χάρτη των Περιφερειακών ή Μειονοτικών Γλωσσών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τέλος, η προστασία των μειονοτήτων παρουσιάζεται ως παράμετρος γεωπολιτικής ασφάλειας: αυτή είναι η προσέγγιση του Ύπατου Αρμοστή του ΟΑΣΕ για τις εθνικές μειονότητες.

10. Μειονότητες στην Ελλάδα : η ιστορική κληρονομία 7.1.2009
11. Μειονότητες στην Ελλάδα : η πολιτική συγκυρία 14.1.2009

Στο μάθημα αυτό θα γίνει μια παρουσίαση του μειονοτικού φαινομένου στην Ελλάδα. Η ύπαρξη της μειονοτικής ετερότητας παρουσιάζει μια σχετικά μεγάλη ποικιλία ως προς τη σύσταση της ταυτότητας των πληθυσμιακών ομάδων και τη διατήρηση των διακριτών χαρακτηριστικών, όπως η γλώσσα ή η θρησκεία στο ελληνικό εθνικό κράτος. Η αντιμετώπιση των μειονοτήτων στη χώρα μας έχει περάσει από ετερόκλητες ιστορικές και πολιτικές φάσεις που σχετίζονται με τις ευρύτερες στρατηγικές ανάπτυξης του ελληνικού κοινωνικο-οικονομικού σχηματισμού και ενσωμάτωσης/αποκλεισμού του ελληνικού έθνους.

12. Ανακεφαλαίωση 21.1.2009
Συμπεράσματα και απορίες από την μελέτη του μειονοτικού φαινομένου στην Ευρώπη. Συσχέτιση με το μεταναστευτικό φαινόμενο.




ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
ΠΜΣ «ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ»
Μειονότητες στην Νεωτερικότητα:
Ευρώπη, Βαλκάνια, Ελλάδα
Διδάσκων: Δημήτρης Χριστόπουλος
Το μάθημα γίνεται κάθε Πέμπτη 16:00-19:00 στην Αίθουσα ΚΕΝΙ στο Γυάλινο Κτίριο

Δ Ι Α Γ Ρ Α Μ Μ Α
1. Εισαγωγή: ετερότητες και μειονότητες 23.10.08
Στην ενότητα αυτή γίνεται μια εισαγωγή στην ύλη του μαθήματος. Επίσης, διερευνάται η έννοια της ετερότητας και της μειονότητας στον χώρο της πολιτικής και νομικής θεωρίας. Αποδίδεται έμφαση στην σχέση εξουσίας ανάμεσα σε υποκείμενα που όχι απλώς καθιστά ορατή την ετερότητα, αλλά, σε τελευταία ανάλυση, τη συγκροτεί. Εξετάζεται έτσι η διαφοροποίηση το όρου «μειονότητα» από τον αντίστοιχο της «μειοψηφίας» στο πλαίσιο εφαρμογής της δημοκρατικής αρχής.

2. Η συγκρότηση του ατόμου και της κυριαρχίας ως προϋπόθεση της νεωτερικής μειονότητας 30.10.08
Για να υπάρχουν μειονότητες πρέπει να υπάρχουν άτομα, δηλαδή πρόσωπα με προσδοκίες δικαιωμάτων. Διερευνάται σύντομα η ανθρωπολογική/θεολογική γέννηση του ατόμου, ενώ στη συνέχεια παρουσιάζεται η διαδικασία του αποκλεισμού των μειονοτήτων από το κοινωνικό συμβόλαιο. Η ιστορία των ιδεών επικυρώνεται στην πράξη: οι μειονότητες αποκτούν σάρκα και οστά στην ευρωπαϊκή ήπειρο από τη Συνθήκη της Βεστφαλίας (1648). Για πρώτη φορά τότε, η προστασία των θρησκευτικών μειονοτήτων συστατικό της νέας ευρωπαϊκής κυρίαρχης τάξης.

3. Δικαιώματα του ανθρώπου, αρχή των εθνοτήτων και μειονότητες 6.11.08
Η απελευθερωτική εποχή των πρώτων Διακηρύξεων δικαιωμάτων του ανθρώπου δεν φαίνεται να αφιερώνει πολλά στις μειονότητες. Υπό την οπτική της ετερότητας, γίνεται μια σύντομη κριτική παρουσίαση των θεωριών των δικαιωμάτων. Το ερώτημα είναι λοιπόν για ποιόν λόγο οι μειονοτικοί δεν μπορούν να γίνουν το «έκαστο πρόσωπο» που απολαμβάνει δικαιώματα σύμφωνα με το νέο συνταγματικό πλαίσιο των εθνών-κρατών. Το Συνέδριο της Βιέννης (1815) επικυρώνει την μετάβαση από την προστασία της θρησκευτικής διαφοράς στην εθνική μειονοτικοποίηση. Η εφαρμογή της αρχής των εθνοτήτων οδηγεί στην ιστορική εμφάνιση των μειονοτήτων ως παραγόντων διεθνών σχέσεων στην Ευρώπη. Εάν η αρχή είχε εφαρμοστεί χωρίς εξαιρέσεις, τότε μειονότητες δεν θα υπήρχαν. Θα διερευνηθεί η προέλευση της αρχής και η αμφισημία της: απελευθερώνει κάποια έθνη, ενώ άλλα τα καθιστά μειονότητες. Θα εξεταστεί τέλος, η νομική εμπειρία του Μεσοπολέμου, όπου οι Συνθήκες μειονοτήτων της Κοινωνίας των Εθνών (1919-1940) ανέδειξε το πρώτο κανονιστικό σύστημα διεθνούς προστασίας τους.

4. Η νομική άρνηση των μειονοτήτων 13.11.08
Εξετάζεται η νομική άρνηση της έννοιας της μειονότητας, ως μέσο προστασίας των μειονοτικών προσώπων. Αυτή είναι και η αντίληψη που κυριάρχησε με την ίδρυση του ΟΗΕ ως το τέλος του ψυχρού πολέμου. Το μειονοτικό φαινόμενο αναλύεται ως επιστημολογικό εμπόδιο για το μοντέρνο δίκαιο, το οποίο έχει δομηθεί στη διχοτομική διπολικότητα του ατόμου και του κράτους. Οι μειονότητες λοιπόν, αντιμετωπίζονται ως κράτη ή ως άτομα, ενώ δεν είναι τίποτε από τα δύο. Τέλος, παρουσιάζεται μια προσπάθεια υπέρβασης του αδιεξόδου που γίνεται από τις σύγχρονες πολιτικές θεωρίες του κοινοτισμού και του ατομικιστικού φιλελευθερισμού

5.H προστασία των μειονοτήτων στην μεταψυχροπολεμική Ευρώπη. 20.11.08
Η μεταψυχροπολεμική προστασία των μειονοτήτων παρουσιάζεται ως μια ευρωπαϊκή ιδεολογία με τρεις πυλώνες. Η κανονιστική προσέγγιση εννοιολογεί τα μειονοτικά ως ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτή είναι κυρίως η προσέγγιση του Συμβουλίου της Ευρώπης. Ο δεύτερος πυλώνας αντιλαμβάνεται την προστασία των μειονοτικών πολιτισμών ως παράμετρο διαφύλαξης της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς: είναι η στρατηγική του Χάρτη των Περιφερειακών ή Μειονοτικών Γλωσσών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τέλος, η προστασία των μειονοτήτων παρουσιάζεται ως παράμετρος γεωπολιτικής ασφάλειας: αυτή είναι η προσέγγιση του Ύπατου Αρμοστή του ΟΑΣΕ για τις εθνικές μειονότητες.

6. Η δόμηση της έννοιας της μειονότητας σε αντικείμενο νομικής και πολιτικής θεωρίας 27.11.08
Οι έννοιες δεν υπάρχουν. Συγκροτούνται από την προσέγγιση και τη μέθοδο μέσα από την οποία τις διαμορφώνει ο ανθρώπινος νους. Έτσι και οι μειονότητες. Μειονότητες δεν υπάρχουν, γενικά και αφηρημένα. Μειονότητες υπάρχουν επειδή υπάρχουν άνθρωποι που υποστασιοποιούν με κάποιον τρόπο – και όχι με κάποιον άλλον – ανθρώπινες ομάδες με κάποια χαρακτηριστικά που θεωρούνται ιδιαίτερα. Εξετάζεται η έννοια του νομικού πλουραλισμού, ως εργαλείο δόμησης της έννοιας της μειονότητας: κάθε ομάδα είναι ή έχει μια τάξη: δεν είναι ένα απλό άθροισμα ανθρώπων. Τα δέοντα αυτής της τάξης εξωτερικεύονται μέσω της διεκδίκησης των μειονοτικών. Χωρίς αυτήν, οι μειονότητες δεν υπάρχουν στη δημόσια σφαίρα.

7. Τα μειονοτικά δικαιώματα 4.12.2008
Στη σύγχρονη θεωρία του δημοσίου δικαίου, πολύ συζήτηση γίνεται για τη φύση των μειονοτικών δικαιωμάτων. Σε γενικές γραμμές, υπάρχουν δύο αντιλήψεις: αυτή που δίνει έμφαση στην ατομικότητα και στα ατομικά δικαιώματα των μελών των μειονοτήτων, και, από την άλλη, αυτή που δίνει έμφαση στην ομάδα καθεαυτή, προτάσσοντας τα συλλογικά δικαιώματα. Εξετάζονται διεξοδικά τα επιχειρήματα της μίας και της άλλης πλευράς και προτάσσεται μια αντίληψη των μειονοτικών δικαιωμάτων ως δικαιωμάτων δι-υποκειμενικής φύσης που πηγάζουν από την πολιτειακή αναγνώριση της ομάδας.

8.‘Ένα πολιτειακό παράδοξο: η Βοσνία Ερζεγοβίνη μετά το Dayton 11.12.2008
Το τέλος του ψυχρού πολέμου προσθέτει ωστόσο μια νέα ιδιαίτερη διάσταση προστασίας των μειονοτήτων στο πολιτικό λεξιλόγιο της Δύσης: πρόκειται για την διεθνή στρατιωτική πλέον επέμβαση για την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου, όταν αυτά υπόκεινται σε καθεστώς συστηματικών και συλλογικών παραβιάσεων. Εν προκειμένω, οι γιουγκοσλαβικοί πόλεμοι ήταν καθοριστικοί. Η πρώτη περίπτωση επέμβασης και εποπτείας στην Ευρώπη ήταν στη Βοσνία Ερζεγοβίνη, ενώ η δεύτερη στο Κόσοβο. Και στις δύο περιοχές δημιουργήθηκαν πολιτειακά παράδοξα καθεστώτα, όπου η προστασία των δικαιωμάτων των ανθρώπων διέρχεται μέσω της ακύρωσης της κρατικής κυριαρχίας.

9. Μια περίπτωση ελληνοαλβανικού ενδιαφέροντος: η ελληνική μειονότητα της Αλβανίας 18.12.08
Ο καθορισμός, τα μεγέθη και η κατάσταση της ελληνικής μειονότητας στην Αλβανία παραδοσιακά αποτέλεσαν θέματα τριβής μεταξύ των δύο γειτονικών κρατών, αποκτώντας εμβληματικά χαρακτηριστικά στην ιδεολογική διαπάλη μεταξύ του ελληνικού και του αλβανικού εθνικισμού. Έτσι, η ενασχόληση με τα επίκαιρα πολυσχιδή ζητήματα που αφορούν την ελληνική μειονότητα της Αλβανίας φέρει σημαντικά ιδεολογικά βάρη. Όσο περισσότερο εμβαθύνει κανείς στα θέματα αυτά τόσο περισσότερο εξαναγκάζεται να αποποιηθεί των συνταγών της βεβαιότητας που υπαγορεύουν οι εκατέρωθεν εθνικοί μύθοι. Καθόλου παράδοξα, το θολό και αβέβαιο ιστορικό τοπίο αποδεικνύεται ότι είναι εύφορο έδαφος μονάχα για τις «εθνικές αλήθειες». Η δυνητικά αρτιότερη απεικόνιση των πραγματικών δεδομένων που συνθέτουν το ελληνικό μειονοτικό φαινόμενο στην Αλβανία αποτελούν στόχο αυτού του μαθήματος: φιλοδοξεί να παρουσιάσει και να αναλύσει ζητήματα σχετικά με την ελληνική μειονότητα της Αλβανίας μακριά από το αντιθετικό δίπολο της ελληνοκεντρικής και της αλβανοκεντρικής θεώρησης που προτάσσει κατά βούληση τα "εθνικά δίκαια".

10 και 11. Το μειονοτικό φαινόμενο στην Ελλάδα: ιστορική ανασκόπηση και πολιτική ανάλυση 8.1.08 και 15.1.2008
Η ύπαρξη της μειονοτικής ετερότητας παρουσιάζει μια σχετικά μεγάλη ποικιλία ως προς τη σύσταση της ταυτότητας των πληθυσμιακών ομάδων και τη διατήρηση των διακριτών χαρακτηριστικών, όπως η γλώσσα ή η θρησκεία στο ελληνικό εθνικό κράτος. Η αντιμετώπιση της γλωσσικής, θρησκευτικής ή εθνοτικής ετερότητας στην Ελλάδα έχει περάσει από ετερόκλητες ιστορικές και πολιτικές φάσεις που σχετίζονται με τις ευρύτερες στρατηγικές ανάπτυξης του ελληνικού κοινωνικο-οικονομικού σχηματισμού και ενσωμάτωσης/αποκλεισμού του ελληνικού έθνους. Η ύπαρξη της μειονοτικής ετερότητας παρουσιάζει μια σχετικά μεγάλη ποικιλία ως προς τη σύσταση της ταυτότητας των πληθυσμιακών ομάδων και τη διατήρηση των διακριτών χαρακτηριστικών, όπως η γλώσσα ή η θρησκεία στο ελληνικό εθνικό κράτος. Σε πρώτη φάση, το μάθημα θα εστιαστεί στο παράδειγμα της Δυτικής Θράκης. Η διεκδίκηση μιας διακριτής σλαβικής ταυτότητας στην ελληνική Μακεδονία αποτελεί ένα επίσης σημαντικό διακύβευμα, ενταγμένο στο ευρύτερο πλαίσιο της νεώτερης βαλκανικής ιστορίας και ειδικότερα στην γεωπολιτική του μακεδονικού ζητήματος. Μελετώνται συνοπτικά οι περιπτώσεις των άλλων μειονοτικών γλωσσών στην επικράτεια. Η ενασχόληση με την ένταξη των μειονοτικών ζητημάτων στην ατζέντα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, η μελέτη του δικαιοδοτικού ελέγχου του Ευρ. Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και οι καταδίκες της Ελλάδας σε ζητήματα που αφορούν δικαιώματα μειονοτικών, το δομικά επίκαιρο ζήτημα των σχέσεων κράτους και εκκλησίας στη χώρα μας, συνθέτουν ένα πολυδιάστατο πεδίο ιστορικής και κοινωνικής έρευνας, στην οποία επιχειρείται να γίνει μια συμβολή.

12. Εξευρωπαϊσμός, κοινωνία πολιτών και μειονοτικά δικαιώματα στην Τουρκία του 21ου αιώνα. Συνεργαζόμενη διδάσκουσα: Meric Ozgunes 22.1.08
Το μάθημα θα πραγματοποιηθεί από την κυρία Meric Ozgunes, υποψήφια διδάκτορα του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας. Θα παρουσιαστούν οι πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης που επιδρούν στη διαμόρφωση της ατζέντας για τα μειονοτικά στην Τουρκία μέσω σχετικών Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων. Η χρονικό σημείο αναφοράς είναι η υποψηφιότητα της Τουρκίας για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 1999. Θα παρουσιαστεί η προτεινόμενη δομή της εργασίας, η μεθοδολογία της, οι δυσκολίες και τα αποτελέσματα της δουλειάς ως τώρα. Στόχος του μαθήματος είναι αφενός να εξοικειώσει τους φοιτητές με το καθεαυτό θέμα του διδακτορικού, και αφετέρου να εισάγει τους μεταπτυχιακούς φοιτητές στην διαδικασία εκπόνησης διδακτορικής έρευνας ή αντίστροφα να εξοικειώσει τον υποψήφιο διδάκτορα με την προφορική παρουσίαση της δουλειάς του πριν την υποστήριξη του διδακτορικού.

13. Παρουσίαση φοιτητικών εργασιών, συζήτηση 29.1.08