Μετά το Brexit
Την προηγουμένη του βρετανικού δημοψηφίσματος ένας παλαίμαχος υψηλόβαθμος
υπάλληλος της Κομισιόν μού έλεγε πως «αν το δημοψήφισμα γινόταν δέκα χρόνια
πριν, ας πήγαιναν οι Αγγλοι στην ευχή του θεού. Τώρα όμως, έτσι όπως είναι η
Ευρωπαϊκή Ενωση, δεν μας παίρνει να φύγουν».
Τι είναι λοιπόν αυτό που προκαλεί το σοκ περισσότερο μετά το «όχι» του
βρετανικού δημοψηφίσματος;
Είναι η σκέψη ότι η Μεγάλη Βρετανία θα γίνει πλέον μικρή; Για τους
Βρετανούς δηλαδή ανησυχούμε;
Αν ναι, τότε ας δείξουμε την αλληλεγγύη μας στους Βρετανούς που όντως
θίγονται και υποφέρουν από το Βrexit μαζί με τους υπόλοιπους πολίτες της Ε.Ε. εκεί και ας μην ξορκίζουμε τους
άλλους που φώναξαν «όχι».
Οχι επειδή είχαν δίκιο, αλλά επειδή οι εξορκισμοί μάλλον ένδειξη φανατισμού
είναι και συν τοις άλλοις ποτέ δεν κατάφεραν να σταματήσουν τις αμαρτίες.
Κατά τα λοιπά, δεν είναι λίγοι οι μύστες των διαδρόμων των Βρυξελλών που θα
βεβαιώσουν κάτι αντιδημοφιλές σήμερα στους κόλπους των ευρωπαϊστών φίλων.
Θα θυμηθούν δηλαδή πως η μαεστρία με την οποία οι αξιωματούχοι του Η.Β.
προωθούσαν το εθνικό τους συμφέρον εναντίον της ευρωπαϊκής ιδέας, σε συνδυασμό
με τον ιστορικά εδραιωμένο αυτοκρατορικό κυνισμό τους, αποτελούσε ανέκαθεν ένα
από τα μείζονα προβλήματα που συχνά πυκνά οδηγούσε στην παράλυση της ευρωπαϊκής
αρχιτεκτονικής και διαδικασίας λήψης αποφάσεων.
Οποιος δεν το παραδέχεται αυτό, απλώς λέει ψέματα.
Υπό την έννοια αυτή τα δάκρυα για το πόσο κακό είναι το Brexit για τους Βρετανούς μού φαίνονται μάλλον
κροκοδείλια.
To Ηνωμένο Βασίλειο υπήρξε ανέκαθεν ένα μεγάλο πρόβλημα για την Ε.Ε. και αυτό
δεν χρειάζεται να το κρύβουμε σήμερα.
Επίσης δεν είναι νομίζω άδικο να θυμηθούμε πόσο κάποιοι πρωθυπουργοί της
χώρας αυτής υπήρξαν μοιραίοι άνθρωποι για την ίδια την Ευρώπη: είτε εισάγοντας
πρόωρα τις πιο ανάλγητες νεοφιλελεύθερες πολιτικές όταν οι υπόλοιποι της
Ευρώπης κρατούσαν ακόμη στο «κοινωνικό μοντέλο», είτε νομιμοποιώντας με χυδαία
ψεύδη τις στρατιωτικές επεμβάσεις μετά την 11η Σεπτεμβρίου που βύθισαν ένα
μεγάλο κομμάτι της Ασίας (από τη δυτική άκρη της ινδικής χερσονήσου ώς τις
ανατολικές ακτές της Μεσογείου) σε ένα άνευ προηγουμένου γεωπολιτικό χάος, το
οποίο με τη σειρά του δημιούργησε ένα μείζον μεταναστευτικό και προσφυγικό
ρεύμα στην Ευρώπη.
Με μια έννοια, το Ηνωμένο Βασίλειο έχει βάλει το χεράκι του σε όλες τις
εκδοχές των ευρωπαϊκών κρίσεων που βιώνουμε σήμερα.
Και σαν να μην έφτανε η Θάτσερ και ο Μπλερ, έρχεται, τέλος, αυτός ο
ανεκδιήγητος Κάμερον, ο οποίος, αφού απροσχημάτιστα υποδαύλιζε τα ευτελέστερα
αντιευρωπαϊκά αισθήματα της κοινής του γνώμης, οδηγώντας την στο δημοψήφισμα,
στο τέλος αυτοπυροβολήθηκε, μη έχοντας εκτιμήσει ορθώς τη νοσηρή δυναμική στην
οποία ο ίδιος συνέβαλε.
Λοιπόν, ας είμαστε ειλικρινείς: οι περισσότεροι δεν θρηνούν για το Ηνωμένο
Βασίλειο, ακόμη κι αν έτσι λένε ή συχνά ακόμη και νομίζουν.
Για την Ε.Ε. τρομάζουν. Διότι στην κατάσταση που βρίσκεται η Ε.Ε., έπειτα
από απανωτές αστοχίες και ματαιώσεις, το βρετανικό φευγιό είναι πολύ δύσκολο να
το αντέξει.
Μια εφταετία παλεύει με το θεριό της κρίσης στον Νότο της και στην Ελλάδα
δεν μπορεί να πείσει ότι θα τα καταφέρει.
Εκεί που πάει να ξεχαστεί το ελληνικό, έρχεται το προσφυγικό που βυθίζει
την Ε.Ε. σε κρίση ηθικού πανικού, καθώς το 1 από τους 65 εκατομμύρια πρόσφυγες
της οικουμένης βρήκε καταφύγιο στο έδαφός της.
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για να αποφύγουν το σκιάχτρο της Ακρας Δεξιάς
κλείνουν τα σύνορά τους, ξεχνώντας πως όταν υιοθετείς τέτοιες πολιτικές δεν
μπορείς σοβαρά να ελπίζεις ότι απωθείς την Ακρα Δεξιά. Τη δικαιώνεις.
Και εκεί που πάει κι αυτό να ξεχαστεί, ορίστε μια νέα κρίση μέσα στην
κρίση: όπως η ματριόσκα -η ρώσικη κούκλα μέσα στην κούκλα- έρχεται και το Βrexit.
Το Βrexit όμως, μαζί με
την απόλυτη αίσθηση της καταστροφής, φέρνει και κάτι άλλο νοσηρό στην
επιφάνεια: την αποστροφή για τη δημοκρατία και τη βούληση των λαών.
Από το 2005 η Ε.Ε. συνέχεια ηττάται αναμετρώμενη με τη λαϊκή βούληση σε
δημοψηφίσματα.
Διαβάζουμε σε σοβαρά περιοδικά και εφημερίδες -ναι- πως «ήρθε η ώρα οι ελίτ
να σταθούν απέναντι στην άγνοια των μαζών» και κάποιοι σκέφτονται τρόπους να
γυρίσουν το ρολόι πριν από το δημοψήφισμα «διότι αυτό είναι συμβουλευτικό» ή
άλλες απίθανες και επικίνδυνες θεωρίες που οδηγούν την Ευρώπη ένα βήμα πιο
γρήγορα στον βυθό της ανυποληψίας της.
Η έξοδος του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ενωση είναι αδιάγνωστων
μακροϊστορικών συνεπειών γεγονός.
Τα αγγλικά είναι η πρώτη γλώσσα που καθιστά εφικτή την επικοινωνία σε
οικουμενικό επίπεδο και τα κεκτημένα του αγγλοσαξονικού πολιτισμού είναι
θεμέλια της νεωτερικότητας, από τον Hobbes στους Beatles.
Αυτό θεραπεύεται δυσκολότερα από τον «σεισμό» στις αγορές και την υποτίμηση
νομισμάτων.
Το αν η Ευρώπη μπορεί να τα καταφέρει χωρίς το Ηνωμένο Βασίλειο ή αν το
Ηνωμένο Βασίλειο θα παραμείνει ενωμένο έξω από την Ε.Ε. είναι αβέβαια επίδικα
της συγκυρίας.
Κάποιες απαντήσεις είναι σχετικά ανώδυνες -δηλαδή μπορεί και να
απομυθοποιούν τον πανικό- και κάποιες άλλες όχι.
Το ότι κάπου στο βάθος αχνοφαίνεται κι ο Τραμπ ως πιθανός πρόεδρος των ΗΠΑ,
εντείνει το δράμα, δίνοντάς του και γεωπολιτικές διαστάσεις.
Η Ε.Ε. μετασχηματίζεται (και) διά του Brexit.
Το να αρνηθεί τη μετάβασή της στο όνομα της αδράνειας και των συσχετισμών
δυνάμεων στο εσωτερικό της είναι μια κοντόθωρη συνταγή που θα κάνει τη μετάβαση
ακόμη πιο επώδυνη.