Η θαυμαστή επίσκεψη του Πάπα και οι πιθανές παρενέργειες
papas-lesvos.jpg
Επειδή στην πολιτική δεν γίνονται θαύματα, η απόφαση του Πάπα να πάρει μαζί του 12 πρόσφυγες είναι λάθος. | AP Photo/Petros Giannakouris
Η επίσκεψη του Πάπα Φραγκίσκου στη Λέσβο ανήκει ήδη στα μεγάλα συμβάντα της χρονιάς. Ο λόγος του προκαθημένου της Καθολικής Εκκλησίας και οι ευρύτεροι συμβολισμοί της επίσκεψης είναι πρώτης τάξης γεγονός στη δεδομένη συγκυρία.
Τα έχει πει και για τη Λαμπεντούζα, αλλά εδώ έχει άλλο εκτόπισμα.
Ας φανταστούμε τον καθώς πρέπει Γάλλο αναγνώστη της συντηρητικής «Figaro», Κυριακή πρωί, να διαβάζει ότι «οι πρόσφυγες δεν είναι νούμερα, είναι άνθρωποι που έχουν πρόσωπα, ονόματα, ιστορίες και πρέπει να τους μεταχειριζόμαστε έτσι» – και μάλιστα, αυτό δεν το έχει πει κάποιος ακτιβιστής ή πολιτικός του αντίπαλος, αλλά ο θρησκευτικός του ηγέτης.
Ας φανταστούμε τον συντηρητικό Πολωνό –καθολικό βαθύτατα θρησκευόμενο– που δεν αντέχει την ιδέα ότι θα δει και θα ζήσει με έστω κι έναν πρόσφυγα, πώς θα νιώθει βλέποντας τον αλάθητο ηγέτη του να λέει τέτοια πράγματα.
Διότι όντως, είναι –κατά κύριο λόγο– η ευρωπαϊκή χριστιανοδημοκρατία που κλείνει τα σύνορά της στους μουσουλμάνους πρόσφυγες από τον φόβο της ισλαμοποίησης της Ευρώπης.
Την ίδια στιγμή, λοιπόν, ο προκαθήμενος της Εκκλησίας τους λέει πως οι «φράχτες διαιρούν τους ανθρώπους και όταν οι άνθρωποι διαιρούνται γίνεται πόλεμος».
Βέβαια, η ιστορία των θρησκευτικών δογμάτων δείχνει ότι μια χαρά μπορούν να συνυπάρξουν στο εσωτερικό μιας κοινότητας η ξενοφοβία με τον ανθρωπισμό, αλλά, όπως και να το κάνουμε, σε μια τόσο συγκεντρωτική και αρχηγοκεντρική Εκκλησία όπως η Καθολική, η θέση του Πάπα είναι παραπάνω από δεσπόζουσα.
Ο ακαταμάχητος οικουμενικός συμβολισμός της επίσκεψης έχει επίσης μια πρόσθετη αξία για την Ελλάδα.
Ο λόγος του Πάπα καταλύει το κυρίαρχο αφήγημα με την Ελλάδα στον ρόλο του«ιδανικού φταίχτη», που οι Ευρωπαίοι ανέθεσαν στη χώρα μας σχετικά με το προσφυγικό.
Στον λόγο του Πάπα Φραγκίσκου η Ελλάδα δεν αντιμετωπίζεται ως ο ανεύθυνος παράγων που έβλεπε τους πρόσφυγες να περνούν, αλλά ως κράτος που, μέσα στα δικά της δεινά, έχει ένα ακόμη το οποίο παλεύει να λύσει με όρους αξιοπρέπειας.
Με τη δεύτερη έννοια, η επίσκεψη του Πάπα αποτελεί μείζονος σημασίας διπλωματική επιτυχία της ελληνικής κυβέρνησης.
Μέσα σε μια συνθήκη επικοινωνιακής καθίζησης στην Ευρώπη, το ότι ο Πάπας βρέθηκε να πει καλές κουβέντες για την Ελλάδα είναι μεγάλη υπόθεση, καθώς ώς σήμερα μόνο ευθύνες της καταλογίζονται.
Η επίσκεψη του Πάπα είναι λοιπόν ένα θαυμάσιο πολιτικό γεγονός μακράς διάρκειας. Θαύμα όμως δεν είναι.
Διότι μπορεί μεν η χριστιανική θεολογία να πιστεύει στα θαύματα, αλλά ακόμη και οι πιστοί της δεν μπορεί να είναι τόσο αφελείς ώστε να περιμένουν θαύματα για να σωθούν. Πολλώ δε μάλλον μια κυβέρνηση…
Οι συσχετισμοί στην Ευρώπη παραμένουν συντριπτικά εναντίον της ιδέας ότι η ήπειρος θα υποδεχτεί πρόσφυγες, ενώ το blame game εναντίον της Ελλάδας έχει και άλλα στο ρεπερτόριό του.
Ακριβώς, λοιπόν, επειδή στην πολιτική δεν γίνονται θαύματα, η απόφαση του Πάπα να πάρει μαζί του 12 πρόσφυγες είναι λάθος.
Πρόκειται για μια πράξη συμβολικής φιλανθρωπίας. Το πρόβλημα όμως δεν είναι ο συμβολικός (και όχι πραγματικός) χαρακτήρας της, όπως πολλοί είπαν, αλλά ακριβώς το μήνυμα που δίνει ο συμβολισμός αυτός.
Η κίνηση αυτή αφενός είναι προφανές ότι στέλνει ένα μήνυμα καταλλαγής προς τη Βόρεια και την Κεντρική Ευρώπη, που δεν είναι ασήμαντο.
Ταυτόχρονα όμως στέλνει κι ένα άλλο μήνυμα προς τους πρόσφυγες, ότι η ελπίδα να φύγουν από την Ελλάδα δεν σβήνει.
Είναι όντως κάτι σαν θαύμα. Θαύμα γι’ αυτούς που κληρώθηκαν να φύγουν, ανάθεμα για τους άλλους που έμειναν πίσω – ελπίζοντας (ένα νέο θαύμα).
Σταθμίζοντας τη βαρύτητα των δύο μηνυμάτων, είμαι της άποψης ότι η κίνηση αυτή θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί, καθώς επιτείνει την αδημονία των προσφύγων να φύγουν.
Αυτό όμως είναι η επιτομή του λάθος μηνύματος που μπορούν σήμερα να λάβουν οι άνθρωποι αυτοί.
Αφενός διότι εντείνει τον εκνευρισμό τους, ενώ η ματαίωση είναι βέβαιη. Αφετέρου διότι δίνει ένα σήμα στους ανθρώπους στην Τουρκία ότι ο διάπλους του Αιγαίου πιθανώς να αξίζει ακόμη τον κόπο.
Η Ελλάδα οφείλει να ξεχάσει να αναπολεί τις μέρες που ήταν κέντρο διέλευσης. Πάει αυτό.
Πρέπει να σκεφτεί υπεύθυνα την ένταξη των ανθρώπων αυτών στην κοινότητά μας και τίποτε άλλο.
Δεν είναι η πρώτη φορά που καλοπροαίρετες αγαθοεργίες μπορεί να μας φέρουν προ δυσάρεστων εκπλήξεων.
*αντιπρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, Πάντειο Πανεπιστήμιο