Charlie Hebdo. Η δολοφονία της νεωτερικότητας
του Δημήτρη Χριστόπουλου
«Ολόψυχα με το “Charlie Hebdo”». Σκίτσο του Plantu
H μαζική δολοφονία στο Charlie Hebdo εντάσσεται ήδη, κατά την άποψή μου, στα γεγονότα μακράς διάρκειας
του 21ου αιώνα. Τα απόνερα των γεγονότων αυτών, το εύρος και τη
διάρκειά τους δεν μπορούμε να το προβλέψουμε το 2015 — τόσο όσον αφορά
την ίδια τη θέση του Ισλάμ στην Ευρώπη, τις σχέσεις με την Εγγύς
Ανατολή, όσο και την ίδια την προοπτική της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Μια
Λεπέν στο τιμόνι της Γαλλίας είναι σκληρή τιμωρία, ειδικά στην κατάσταση
που βρίσκεται η Ευρώπη σήμερα. Μια τιμωρία που ίσως και να αρμόζει στην
Ευρώπη, όπως πορεύεται τα τελευταία χρόνια, αλλά που ωθεί κι άλλο το
Ισλάμ στη ριζοσπαστικοποίησή του, ανοίγοντας κι άλλο τις ορέξεις των
τζιχαντιστών. Αυτήν ακριβώς την κλιμάκωση επιθυμούν για να ενισχύσουν τη
θέση τους στην κοινότητά τους. Μια κατάσταση όπου ο μέσος Ευρωπαίος θα
προσλαμβάνει τον μέσο μουσουλμάνο ως τζιχαντιστή, σαν κάποιοι να
έπαιρναν όλους τους Έλληνες για Χρυσαυγίτες. Διότι ας μην ξεχνάμε πως ο
πρώτος εχθρός της ισλαμικής Άκρας Δεξιάς είναι οτιδήποτε εντός Ισλάμ
την αμφισβητεί. Όπως κάθε Άκρα Δεξιά, τα βάζει με όσους βρίσκονται έξω
από την κοινότητα, αλλά στην πράξη στοχεύει τους μέσα στην κοινότητα,
εκείνους που θεωρεί «εσωτερικούς εχθρούς».
Ενώπιον
τέτοιων μαζικών εγκλημάτων ξέρω ότι μπορεί κανείς να ακολουθήσει τη
συνήθη μικρόψυχη προσέγγιση του «ναι μεν αλλά», όπου πίσω από αυτό το
«αλλά» κρύβεται ουσιαστικά η ακύρωση του «ναι». Θα τολμήσω να ξεκινήσω
από το «αλλά», υπό τη μορφή κατάφασης: Ναι, η Charlie Hebdo
ανέδιδε εδώ και χρόνια ένα άρωμα φανατικού δυτικισμού. Συστηματικά
εξαντλούσε τη σατιρική και βλάσφημη αιχμή της με μεροληπτικό τρόπο
εναντίον του Ισλάμ και όχι εναντίον του εβραϊσμού, όπως έκανε παλιότερα.
Ναι, η Δύση προχθές στο Παρίσι πλήρωσε –για μια ακόμη φορά– τις
αμαρτίες της. Η Γαλλία, συγκεκριμένα, τις αποικίες της. Είναι πολλά αυτά
που μπορεί να καταμαρτυρήσει κανείς στις παταγώδεις γαλλικές αποτυχίες
ως προς την ενσωμάτωση της δεύτερης και τρίτης γενιάς μουσουλμάνων
Γάλλων πολιτών, στη γαλλική μεροληψία της laicité ή, για να μεγαλώσει το
κάδρο, στο γεωπολιτικό χάος που έχει προκαλέσει ο δυτικός ιμπεριαλισμός
εδώ και έναν αιώνα, από το δυτικό άκρο της ινδικής χερσονήσου ως την
ανατολική ακτή της Μεσογείου. Και μάλιστα ενισχύοντας το ακραίο Ισλάμ,
είτε επειδή οι τιμές του πετρελαίου το ζητάνε –όπως κατεξοχήν στην
περίπτωση της Σαουδικής Αραβίας– είτε εκ του αποτελέσματος είτε και
συνειδητά, για να υπονομευθούν ισλαμικά λαοπρόβλητα καθεστώτα όπως αυτό
της Χαμάς, του Ιράν ή των Αδελφών Μουσουλμάνων. Έχει σημασία να
θυμόμαστε πως η δύναμη της ισλαμικής Ακροδεξιάς είναι μεγαλύτερη στη
Δύση παρά στις κοιτίδες της θρησκείας αυτής, όπου παραμένει ισχνή
μειοψηφία. Η ισλαμική Άκρα Δεξιά έχει πλέον για τα καλά την αύρα της
Δύσης. Η πατρίδα της είναι πια η Δύση, και όχι η Μέση Ανατολή. Και αυτό
είναι ιστορικά τετελεσμένο. Η νέα ισλαμική Άκρα Δεξιά αποτελείται από
συμπολίτες μας. Ανθρώπους στρατιωτικοποιημένους από τη βία μας και
ματαιωμένους από τα οικεία μας αδιέξοδα.
Τίποτε όμως
από τα παραπάνω –που ισχύουν– δεν είναι συμψηφίσιμο με το προχθεσινό.
Και αυτό το λέω όσο πιο εμφατικά γίνεται. Η μαζική δολοφονία στο Charlie Hebdo
είναι ένας κόλαφος στη νεωτερικότητα, η δολοφονία της νεωτερικότητας,
της ελάχιστης ιδέας που μπορεί να μας ενώνει: στο ότι μπορούμε να
διαφωνούμε συντεταγμένα για το μέλλον της κοινωνίας μας. Ότι μπορούμε να
ζούμε διαφορετικά, να γελάμε και να κλαίμε με διαφορετικά πράγματα, να
συμπαθούμε και αντιπαθούμε, να αγαπάμε και να αποστρεφόμαστε ό,τι
θέλουμε, χωρίς αυτό να είναι αιτία απειλής μας. Ότι έχουμε δικαίωμα να
μιλάμε, ακόμη και βλασφημώντας. Φυσικά, ακόμη και βλασφημώντας, είτε τη
θρησκεία τη δικιά μας είτε των άλλων — παρότι, το ξέρω, η προσβολή της
θρησκείας του άλλου μπορεί να κρύβει ακόμα και προκατάληψη. Αυτό όμως
είναι μέρος του Διαφωτισμού, σε τελευταία ανάλυση. Δεν μπορεί να αξιώνει
κανείς ένα γενικευμένο δικαίωμα στη μη προσβολή. Αν το δεχθούμε, θα
γίνουμε κοινωνία ανθρωποφάγων ή κοινότητες φυλών. Κάπου εδώ περιμένω να
φωνάξουν κάποιοι Μουσουλμάνοι «Είμαι Charlie». Όπως κάποιοι φωνάζουμε
«Είμαστε Παλαιστίνιοι» όταν το Ισραήλ σφυροκοπά ή «Είμαστε μετανάστες»
όταν οι άνθρωποι υποφέρουν.
Κλείνω. Μερικά από τα σκίτσα του Charlie Hebdo
ούτε μένα μου άρεσαν, αλλά δεν είναι αυτό το επίδικο. Το προχθεσινό
είναι η νίκη της βαρβαρότητας, της απόλυτης λογοκρισίας όχι απλώς διά
της παύσεως της εκφοράς λόγου αλλά και διά του φυσικού αφανισμού του
υποκειμένου της. Και, φυσικά, κατόπιν έρχεται η αυτολογοκρισία διά του
τρόμου. Για τον λόγο αυτό τη θεωρώ την απεχθέστερη τρομοκρατική ενέργεια
— ίσως ακόμη πιο απεχθή και από αυτήν που σπέρνει τον τυχαίο θάνατο.
Η μαζική
αυτή δολοφονία σηματοδοτεί και τη μετάλλαξη της ευρωπαϊκής ισλαμοφοβίας,
που είχε αγκυροβολήσει στην Άκρα Δεξιά, σε μια γενικευμένη αποστροφή
προς το Ισλάμ που διαχέεται απ’ άκρου εις άκρον του ευρωπαϊκού πολιτικού
φάσματος. Η επίθεση στο Charlie Hebdo είναι το τέλειο
λίπασμα στον ευρωπαϊκό ακροδεξιό σπόρο, που ψάχνει κι άλλους τοίχους να
αναρριχηθεί, τους δύσκολους καιρούς που ζούμε.
ΥΓ. Μιλώντας για τοίχους. Μια μέρα μετά τις δηλώσεις του στον φράχτη του Έβρου, οι δηλώσεις Σαμαρά για το Charlie Hebdo
(«ο ΣΥΡΙΖΑ θέλει να δώσει μαζικά ιθαγένεια και ασφάλιση σε όλους τους
μετανάστες. Βλέπετε τι γίνεται στην Ευρώπη. Σήμερα στο Παρίσι είχαμε
μακελειό με 12 νεκρούς, ενώ εδώ κάποιοι προσκαλούν ξένους μετανάστες»)
είναι μεγάλη ντροπή για την ελληνική συντηρητική παράταξη. Κανείς άλλος
πολιτικός της ίδιας ευρωπαϊκής οικογένειας δεν διανοήθηκε να πει τέτοια
πράγματα τη βδομάδα τούτη στην Ευρώπη. Αναμενόμενη εξαίρεση, οι ηγέτες
της εθνικιστικής Δεξιάς. Εκεί που πάντα ανήκε ο αρχηγός της Πολ.Αν.
Ο
Δημήτρης Χριστόπουλος διδάσκει στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και
Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου και είναι αντιπρόεδρος της Διεθνούς
Ομοσπονδίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (FIDH)
ΕΝΘΕΜΑΤΑ: https://enthemata.wordpress.com/2015/01/11/charlie-hebdo/#more-17714