26/01/14
Δημήτρης Χριστόπουλος
«Στο Ρίσκο της Κρίσης. Στρατηγικές της Αριστεράς των Δικαιωμάτων»
Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2013, σ. .
Η
Ευρώπη και η Ελλάδα βρίσκονται σε μια συγκυρία υψηλού πολιτικού ρίσκου,
η οποία, εκτός από την ποιότητα ζωής και την οικονομική κατάσταση των
πολιτών, εν δυνάμει υπονομεύει τους ίδιους τους δημοκρατικούς θεσμούς.
Τις δυνατότητες και τους τρόπους αντιμετώπισης αυτής της διαδικασίας
οικονομικής και δημοκρατικής απίσχανσης πραγματεύεται το βιβλίο του
Δημήτρη Χριστόπουλου «Στο ρίσκο της κρίσης». Ο συγγραφέας, αναπληρωτής
καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, ειδικευμένος σε ζητήματα
δικαιωμάτων, μεταναστών και ιδιότητας του πολίτη, είναι γνωστός από τη
δράση του στην Ελληνική Ενωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, καθώς και
από τη σχετική αρθρογραφία και τις δημόσιες παρεμβάσεις του, μέρος των
οποίων περιλαμβάνεται στο βιβλίο.Το βιβλίο του Χριστόπουλου είναι πρωτίστως πολιτικό. Δεν επιχειρεί απλώς να περιγράψει με επιστημονική τεκμηρίωση και ορθολογικά επιχειρήματα τη σημερινή κατάσταση και τα προβλήματα σε κοινωνία, οικονομία και δημοκρατία, τα οποία θεωρεί αλληλένδετα, αλλά προσπαθεί να προτείνει λύσεις. Καταθέτει δηλαδή έναν «οδικό χάρτη» για την αντιμετώπιση της κρίσης, με αριστερή κατεύθυνση. Η κατεύθυνση αυτή δεν είναι, όμως, γενικώς και αορίστως αριστερίζουσα, αλλά έχει ως περιεχόμενο την «αριστερά των δικαιωμάτων» που συντάσσεται μεν με τους αδύναμους στις κοινωνικές αντιθέσεις, αλλά ταυτόχρονα αποδίδει πολιτική και αξιακή σημασία σε όλα τα μέρη του κοινωνικού ανταγωνισμού, ανεξάρτητα από τη θέση τους.
Τα ορόσημα που θέτει ο συγγραφέας στην πορεία για αλλαγή της κατάστασης που βιώνει σήμερα η χώρα, τόσο σε οικονομικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο λειτουργίας της δημοκρατίας και έξαρσης του ακροδεξιού φαινομένου, είναι τρία: ενίσχυση της πολιτικής συμμετοχής, ισχυροποίηση της λογοδοσίας και άμβλυνση της κοινωνικής οδύνης. Ειδικά δε για την ανάσχεση της Ακροδεξιάς προτάσσει, εκτός από την απαραίτητη ποινική αντιμετώπιση, μια σειρά από δράσεις στο συμβολικό και στο κοινωνικό επίπεδο, οι οποίες θα αναδιατάξουν τον δημόσιο χώρο και θα οδηγήσουν την Ακροδεξιά στο περιθώριο. Από την ανάλυση του Χριστόπουλου δεν θα μπορούσε να λείπει η στρατηγική για τη ρεαλιστική και ανθρώπινη διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος, για την οποία γράφει ότι δεν αρκεί μόνο η έκφραση αλληλεγγύης και προτείνει συγκεκριμένες πολιτικές. Ταυτόχρονα, ασκεί σοβαρή κριτική στο ΣτΕ για το θέμα της ιθαγένειας και καταθέτει προτάσεις για μια ορθολογική και δίκαιη αντιμετώπιση του θέματος.
Σε πολιτικό επίπεδο, ενώ για τον συγγραφέα είναι ξεκάθαρο ότι χρειάζονται ρήξεις και ότι οι κοινωνίες δεν μπορούν να λύνουν τα προβλήματά τους μόνο με συναινέσεις, δεν προκρίνεται σε καμία περίπτωση η σύγκρουση με την κυρίαρχη κατάσταση επί παντός του επιστητού, ούτε θεωρείται a priori ότι ο αδύναμος έχει πάντα δίκιο απλώς και μόνο επειδή είναι αδύναμος. Αυτή είναι τελικά και η αξία του συγκεκριμένου βιβλίου. Δεν ασκεί μόνο κριτική στην ακολουθούμενη νεοφιλελεύθερη πολιτική που οξύνει τις κοινωνικές ανισότητες και θέτει σε δοκιμασία τα θεμέλια της Ευρώπης. Δεν στηλιτεύει μόνο το ακροδεξιό φαινόμενο και την πολιτική λειτουργία του. Αναμετράται ταυτόχρονα και με μια σειρά αριστερών ντετερμινισμών, συμβάλλοντας στην ουσιαστική αυτοκριτική της Αριστεράς. Δεν χαϊδεύει αυτιά, δεν ευαγγελίζεται την επιστροφή στο παρελθόν και δεν επικροτεί τη μάχη χαρακωμάτων για την προστασία όλων ανεξαιρέτως των κεκτημένων δικαιωμάτων, πολλά από τα οποία απερίφραστα χαρακτηρίζει ως άδικα προνόμια.
Η γενικευμένη άγνοια κινδύνου που χαρακτηρίζει τις εξαγγελίες μερίδας της Αριστεράς βρίσκει, δηλαδή, απέναντί της την κριτική του Χριστόπουλου. Ο ίδιος δεν αναφέρεται καν στην αυτόματη λήξη της λιτότητας στην περίπτωση πολιτικής ανατροπής της σημερινής κατάστασης. Ρωτά μόνο «ποια λιτότητα μετά την ανατροπή;». Επιχειρηματολογεί, τελικά, τόσο υπέρ της ανάσχεσης όσο και υπέρ της δημιουργίας, θυμίζοντας εμφατικά ότι η μεταρρύθμιση είναι μια αριστερή έννοια που χρειάζεται να επαναπατριστεί, ενώ θεωρεί κεντρικής σημασίας τον ρόλο του αστικού κράτους και την αξιοποίηση της κληρονομιάς του πολιτικού φιλελευθερισμού. Εν τέλει, αν ο όρος «Αριστερά της ευθύνης» δεν είχε τόσο φθαρεί από τη συνθηματική χρήση του στον πολιτικό ανταγωνισμό, θα μπορούσε να συνοψίσει επιτυχημένα την ανάλυση του Χριστόπουλου.