Μάθημα Ελεύθερης Επιλογής, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας Παντείου Πανεπιστημίου
ΔΙΔΑΣΚΩΝ :
Δημήτρης Χριστόπουλος – αναπληρωτής καθηγητής, Τμήμα
Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας
Το μάθημα γίνεται κάθε Τετάρτη 8.30-11.00 στην αίθουσα Γ. 4 του Νέου Κτιρίου
Η λογοκρισία είναι φαινόμενο σύμφυτο σε σχέσεις εξουσίας: κοινώς, η ανισότητα είναι αυτή που δημιουργεί τις προϋποθέσεις του περιορισμού ή του ελέγχου του λόγου μεταξύ των ανθρώπων. Η άνιση κατανομή ισχύος σε συνδυασμό με την κυριαρχία συγκεκριμένων ιδεολογιών αποτελεί το πιο εύφορο έδαφος για την ανάπτυξη λογοκριτικών πρακτικών στην τέχνη και το λόγο. Το ιερό, έναντι άλλων, αποτελεί κατεξοχήν έμπνευση καλλιτεχνικής δημιουργίας και αιτία αριστουργημάτων στο χώρο όλων των τεχνών. Από την άλλη, στο όνομα θρησκευτικών πεποιθήσεων, η ελευθερία της τέχνης έχει βάναυσα παραβιαστεί, τόσο στο παρελθόν όσο και σήμερα. Τα δύο αυτά μεγέθη – θρησκευτική ελευθερία και ελευθερία της τέχνης – καλείται να σταθμίσει κάθε κοινωνία. Η σύγκρουση τους είναι κατεξοχήν πολιτική υπόθεση και δεν αποτελεί θεολογικό ή αισθητικό ζήτημα. Μπορούν οι ευαισθησίες των θρησκευτικών κοινοτήτων να περιορίσουν την ελευθερία του ανθρώπου να ορίζει ο ίδιος τι είναι τέχνη; Σε τι βαθμό η ελεύθερη τέχνη μπορεί να προκαλεί τις αντιλήψεις περί του θείου μιας θρησκευτικής κοινότητας; Υπάρχουν όρια και εάν ναι πώς τίθενται; Σε τελευταία ανάλυση, τι σταθμίσεις καλείται κάνει η δημοκρατία; Πώς εκδηλώνεται η λογοκρισία στο όνομα του θρησκευτικά ιερού, του εθνικά θέσφατου ή ακόμη και του πολιτικά ορθού; Πώς έχει διαμορφωθεί ιστορικά το πρόσωπο της λογοκρισίας στην τέχνη; Νησίδες της παραδοσιακής μορφής καταστολής της ελευθερίας της τέχνης ή του τύπου από δημόσιες αρχές, επιβιώνουν ακόμη και σήμερα. Ωστόσο, αυτό που περισσότερο από ποτέ χαρακτηρίζει τη σύγχρονη συγκυρία, είναι οι λιγότερο ορατές, αλλά ενίοτε πιο δραστικές, εκδοχές αυτοπεριορισμού του ανθρώπινου λόγου, στο όνομα πολλαπλών και ετερόκλητων σκοπιμοτήτων. Tο μάθημα επιχειρεί να δώσει μια διεπιστημονική, αναλυτική και βιωματική, απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα και θεματικές. Είναι ελεύθερης επιλογής και σεμιναριακού χαρακτήρα στο οποίο είναι προσκεκλημένοι διδάσκονται με εμπειρία στο ζήτημα της λογοκρισίας, νομικοί, εικαστικοί καλλιτέχνες, δημοσιογράφοι κλπ ενώ θα υπάρξουν και προβολές εικαστικών ή άλλων έργων που κατά καιρούς έχουν λογοκριθεί στο όνομα θρησκευτικών ή άλλων δοξασιών. Το μάθημα αξιολογείται με γραπτές εξετάσεις ή απαλλακτικές συλλογικές εργασίες των φοιτητών.
9 Οκτωβρίου 2013
Εισαγωγή: ο προβληματισμός του μαθήματος : τι είναι λογοκρισία. Τύποι λογοκρισίας
16 Οκτωβρίου 2013
Λογοκρισία και δικαιώματα
23 Οκτωβρίου 2013
Προβολή στιγμιότυπων της εκδήλωσης της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του ανθρώπου «Ο θεός δεν έχει ανάγκη εισαγγελέα» και συζήτηση.
6 Νοεμβρίου 2013
Ελληνική Αντίσταση και Βρετανική Λογοκρισία στον Β’
Παγκόσμιο Πόλεμο
ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΈΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Προκόπης Παπαστράτης – ομότιμος καθηγητής Παντείου
Πανεπιστημίου13 Νοεμβρίου 2013
Λογοκρισία και αυτολογοκρισία στα ΜΜΕ –
Προβολή ντοκυμαντέρ του δημοσιογράφου Στέλιου Κούλογλου και συζήτηση μαζί τον Στέλιο Κουλογλου.
20 Νοεμβρίου 2013
Τα όρια του πολιτικού και νομικού φιλελευθερισμού στην κατανόηση της λογοκρισίας – ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Δημήτρης Δημούλης, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο το Σαο Πάουλο Βραζιλίας.
27 Νοεμβρίου 2013
Η βλασφημία στην τέχνη και η καταστολή της
ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ Κλειώ Παπαπαντολέων, ποινικολόγος - Αντιπρόεδρος του δ.σ. της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου
4 Δεκεμβρίου 2013
Η λογοκρισία στα εθνικά θέματα: μειονότητες στον ελληνικό 20ο αιώνα
ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΟΙ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: Λεωνίδας Εμπειρίκος & Λάμπρος Μπαλτσιώτης, ιστορικοί και εντεταλμένοι διδάσκοντες ΠΜΣ Πολιτική Επιστήμης & Ιστορίας Παντείου Πανεπιστημίου
11 Δεκεμβρίου 2013
8. Συνέπειες της κατασταλτικής και προληπτικής λογοκρισίας στη δημοσίευση λογοτεχνικών έργων με ερωτικό περιεχόμενο. ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Λεωνίδας Εμπειρίκος, ιστορικος
18 Δεκεμβρίου 2013
9. Τέχνη με βιολογικό υλικό. Προβλήματα ηθικής και ορίων
ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ - Λεωνίδας Καραμπίνης, λέκτορας στο ΤΕΙ Αθήνας, εικαστικός
8 Ιανουαρίου 2013
11. Αρχείο και προκατάληψη. Καταγράφοντας το απαγορευμένο ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Γιάννης Ζιώγας, Εικαστικός, Επίκουρος Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών
15 Ιανουαρίου 2013
12. Η τέχνη ως εννοιολογικό εργαλείο – ΠΡΟΣΚΕΚΛΗΜΕΝΟΙ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: Κωνσταντίνος Μαρκίδης εντεταλμένος ερευνητής Πανεπιστήμιου Paris 8 & Ελένη Τάκου, υποψήφια διδάκτορας Παντείου Πανεπιστημίου
22 Ιανουαρίου 2013
13. Καταληκτικό μάθημα: Παρουσίαση 2 φοιτητικών εργασιών. Συμπεράσματα και ανακεφαλαίωση
Προτεινόμενη βιβλιογραφία:
Γ. Ζιώγας, Λ. Καραμπίνης, Γ. Σταυρακάκης, Δ. Χριστόπουλος, Όψεις λογοκρισίας στην Ελλάδα, Αθήνα: Νεφέλη, 2008
Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Ο θεός δεν έχει ανάγκη εισαγγελέα, Αθήνα:
Νεφέλη, 2013.