ΕΝΘΕΜΑΤΑ
http://enthemata.wordpress.com/2012/11/18/xristopoulos-4/
18 Νοεμβρίου 2012
Νόμος 3838 για την ιθαγένεια και την ψήφο των μεταναστών: Μείζον πολιτειακό ατόπημα η απόφαση του ΣτΕ
Θεσμικός εκτροχιασμός οι διαρροές και η χρήση τους από την κυβέρνηση
συνέντευξη του Δημήτρη Χριστόπουλου στον Στρατή Μπουρνάζο
Nίκος Εγγονόπουλος, “Πολεμιστής”
Όπως είναι πλέον γνωστό, η Ολομέλεια
του Συμβουλίου της Επικρατείας έκρινε αντισυνταγματικό τον νόμο
3838/2010, και συγκεκριμένα δύο βασικές του διατάξεις: αυτή με την οποία
αλλοδαποί που μένουν νόμιμα στην Ελλάδα μπορούν να συμμετάσχουν στις
δημοτικές εκλογές, καθώς και τη διάταξη που εισήγαγε έναν νέο τρόπο
κτήσης της ελληνικής ιθαγένειας για παιδιάμεταναστών (πρώτον, εφόσον
γεννήθηκαν και ζουν στην Ελλάδα, εάν οι γονείς διαμένουν μόνιμα και
νόμιμα επί πενταετία στη χώρα, είτε, δεύτερον, έχουν φοιτήσει επιτυχώς
έξι χρόνια σε ελληνικό σχολείο). Πρόκειται για εξαιρετικά αρνητική
εξέλιξη, καθώς ο «νόμος Ραγκούση», παρά τις αδυναμίες τους, αποτελούσε,
σε πραγματικό αλλά και ιδεολογικό επίπεδο, μεγάλη πρόοδο. Όπως
χαρακτηριστικά γράφτηκε (στο facebook, από τηνAstarti Lah),
«ο μόνος νόμος που δεν θα έπρεπε να καταργηθεί από την κυβερνητική
θητεία του ΓΑΠ καταργείται».Ακόμα χειρότερα, η σπουδή του πρωθυπουργού
και του κυβερνητικού εκπροσώπου, που δύσκολα κρύβουν τον ενθουσιασμό
τους, προοιωνίζεται μια μεγάλη οπισθοχώρηση στα ζητήματα της
μεταναστευτικής πολιτικής, μια επιτυχία της ακροδεξιάς δημαγωγίας,
σηματοδοτώντας την περαιτέρω διείσδυση της ακροδεξιάς ατζέντας στην
κυβερνητική πολιτική.
Μιλήσαμε, για όλα αυτά, με τον
Δημήτρη Χριστόπουλο, αντιπρόεδρο της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα
του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ), επίκουρο καθηγητή στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και
συγγραφέα της μελέτης Ποιος είναι έλληνας πολίτης (εκδ. Βιβλιόραμα).
Θυμίζουμε ότι η ΕΕΔΑ, πέραν της πρότασή της για έναν Νέο Κώδικα
Ιθαγένειας (που αποτέλεσε τη βάση της μεταρρύθμισης του 2010) έκανε
παρέμβαση ως διάδικος στο Σ.τ.Ε. υπέρ της συνταγματικότητας του Νόμου
3838/2010.
Στρ. Μπ.
Το βράδυ της Τρίτης μάθαμε ότι η Ολομέλεια του ΣτΕ έκρινε αντισυνταγματικό τον νόμο για την ιθαγένεια. Τι πιστεύεις επ’ αυτού;
Τη στιγμή που μιλάμε, απόφαση ως νομικό
δεδομένο δεν υφίσταται. Υπάρχει μια διαρροή στον Τύπο, καθ’ όλα
αντιδεοντολογική θα έλεγα για το ανώτατο δικαστήριο της χώρας. Η διαρροή
δεν συνιστά νομικό γεγονός. Άρα, μας προκαλεί ανησυχία για το ελληνικό
κράτος δικαίου, ανησυχία και αγανάκτηση, το ότι η Γενική Γραμματεία της
Κυβέρνησης έσπευσε, την επόμενη της διαρροής στον Τύπο τμημάτων της
απόφασης, να ανακοινώσει πως, με εντολή του πρωθυπουργού, καλούνται ο
υπουργός και ο υφυπουργός Εσωτερικών, «να δώσουν οδηγίες για άμεση
εφαρμογή της χθεσινής απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας ως προς
τις προϋποθέσεις απόκτησης της Ελληνικής Ιθαγένειας». Και, επίσης, ότι ο
πρωθυπουργός «έδωσε εντολή στον Αναπληρωτή Υπουργό κ. Χαράλαμπο
Αθανασίου όπως, εντός 7 ημερών, προετοιμάσει και δώσει στη δημοσιότητα
νομοσχέδιο συμβατό με την ως άνω απόφαση του Δικαστηρίου». Αυτό σημαίνει
είτε ότι ο κύριος πρωθυπουργός έχει την απόφαση και εμείς δεν την
έχουμε, πράγμα εξόχως προβληματικό για τους θεσμούς της χώρας, είτε ότι,
ακόμη χειρότερα, στην Ελλάδα οι νομοθετικές πρωτοβουλίες έχουν ως
αφετηρία διαρροές. Λυπούμαι που θα το πω, αλλά μιλάμε για θεσμικό
εκτροχιασμό.
Να εξηγούμαι: ο κ. Σαμαράς, φανατικός
πολέμιος της μεταρρύθμισης του 2010, έχει κάθε δικαίωμα να φέρει προς
ψήφιση την αλλαγή της. Αυτό σημαίνει δημοκρατία, εφόσον ο λαός τον έκανε
πρωθυπουργό. Ας προσπαθήσουν οι εταίροι του, αν ενδιαφέρονται, να
αποτρέψουν την αντιμεταρρύθμιση. Τα υπόλοιπα είναι ρήγματα υψηλού ρίσκου
στη λογική της αξιοπιστίας των θεσμών, τα οποία δημιουργούν σαρκασμό
στον κόσμο σε σχέση με την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης. Ούτε καν να
τηρήσουν τα προσχήματα και να περιμένουν να δημοσιευθεί η καθαρογραμμένη
απόφαση δεν περίμεναν. Αντιθέτως, το μόνο που περίμεναν ήταν να
τελειώσει η ψηφοφορία του Μνημονίου και –σχεδόν κυριολεκτικά– την
επομένη διαρρέει από το ΣτΕ η απόφαση. Τυχαίο; Δε νομίζω…
Κρατάω ασφαλώς τη επισήμανσή
σου «περί θεσμικού εκτροχιασμού». Επειδή όμως η απόφαση, με βάση τη
διαρροή, όχι μόνο σχολιάζεται ευρύτατα, αλλά και αξιοποιείται πολιτικά,
θα ήθελα, με όσα δεδομένα έχουμε, ένα σχόλιό σου, από νομικής πλευράς.
Αθήνα, 2012
Θα προτιμούσα, κρατώντας το νομικό
πρωτόκολλο, να μη μιλήσω αναλυτικά για το νομικό περιεχόμενο της
απόφασης, μιας και, όπως είπα, απόφαση ακόμη δεν έχουμε. Θα περιοριστώ
λοιπόν σε ένα σύντομο σχόλιο. Αν επαληθευτούν αυτά που κυκλοφόρησαν την
Τρίτη, θέλω να κάνω σαφείς δύο αντιφάσεις. Πρώτον, σε ό,τι αφορά το
δικαίωμα των μεταναστών να ψηφίζουν στις δημοτικές εκλογές, αρκούμαι να
επισημάνω μόνο, υπαινικτικά, το εξής: Το δικαστήριο θεωρεί ότι οι
πολίτες τρίτων κρατών δεν μπορούν να ψηφίζουν, ενώ οι πολίτες της Ε.Ε.
μπορούν. Τι είδους συλλογιστική είναι αυτή; Ή μπορούν και οι δύο –αν και
δεν είναι Έλληνες– ή δεν μπορεί κανένας, επειδή δεν είναι Έλληνας.
Δεύτερον. Το Συμβούλιο της Επικρατείας,
πάλαι ποτέ το «πιο δημοκρατικό δικαστήριο της χώρας», ουσιαστικά
αρνείται στα παιδιά που ζουν στη χώρα και δεν έχουν γνωρίσει άλλη έννοια
πατρίδας τη δυνατότητα να είναι Έλληνες. Προσοχή: η απόφαση του ΣτΕ δεν
θέτει εν αμφιβόλω τη δυνατότητα πολιτογράφησης των ενηλίκων, αλλά μόνο
των παιδιών. Η απόφαση του ΣτΕ δεν στερεί το δικαίωμα πολιτογράφησης του
ενήλικα αλλά των τέκνων του, διότι –πάντα με βάση τα δημοσιεύματα– λέει
ότι πρέπει «να γίνεται εξατομικευμένη κρίση για τη συνδρομή της
ουσιαστικής προϋπόθεσης του δεσμού προς το ελληνικό έθνος». Να φανταστώ
ότι οι δικαστές των άλλων ανωτάτων δικαστηρίων στην Ευρώπη, που δεν
έχουν προβεί σε τέτοιου αξιολογήσεις, θα κριθούν ως μειωμένης εθνικής
συνείδησης από τους δικούς μας; Αυτό ας το συγκρατήσουμε ως ένδειξη ενός
πράγματι αυταρχικού, αλλά και παράδοξου συνάμα ορίζοντα αξιών. Στην
πράξη, όμως, συζητάμε για μια απόφαση που δυναμιτίζει κι άλλο την ιδέα
της συμβίωσης σε μια ταλαιπωρημένη κοινωνία. Και δεν συζητάω μόνο για τη
συμβίωση Ελλήνων και ξένων, αλλά γενικώς. Μακάρι να κάνω λάθος…
* Ποια είναι η πολιτική ουσία
της απόφασης, το μήνυμα που στέλνει, τη δεδομένη στιγμή που ταυτόχρονα
καταγράφεται ενίσχυση του ρατσισμού στην κοινωνία, άνοδος της Χρυσής
Αυγής, μισαλλόδοξες δηλώσεις και πρακτικές κυβερνητικών παραγόντων;
Ξέρετε, οι νομικοί έχουμε μια διαστροφή
με την «ανεξαρτησία της δικαιοσύνης». Όμως, με κάτι τέτοιες αποφάσεις,
και κυρίως με τον χρόνο και τον τρόπο που διαρρέουν, ο κόσμος, όπως
είπα, ακούει περί «ανεξαρτησίας» και σαρκάζει. Άντε μετά να τον πείσεις
ότι ο αγώνας για μια ανεξάρτητη δικαιοσύνη μας αφορά όλους… Πριν δέκα
χρόνια, θυμίζω, στην Ελλάδα είχαμε τη διαμάχη με αφορμή το δικαίωμα του
Οδυσσέα Τσενάι να είναι σημαιοφόρος. Θυμηθείτε τον Παναγιώτη Ψωμιάδη:
«Έλληνας γεννιέσαι, δεν γίνεσαι». Θυμηθείτε τον Κωνσταντίνο
Στεφανόπουλο: «Έλληνες είναι οι της ημετέρας παιδείας μετέχοντες». Το
ΣτΕ διάλεξε Ψωμιάδη. Τι άλλο να πω; Και ας κάνει ο καθένας τους
συνειρμούς και με το σήμερα, για όλα αυτά που είπες παραπάνω. Φαίνεται
ότι η πλειοψηφία των ανωτάτων δικαστών διάλεξε και στις διαμάχες του
σήμερα…
* Με δεδομένη την κρίση του
πολιτικού συστήματος, θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε ότι η απόφαση αυτή,
για ένα ζήτημα μάλιστα που αφορά τον πυρήνα της συγκρότησης της
πολιτικής κοινότητας, εγγράφεται σε μια γενικότερη τάση αμφισβήτησης της
πολιτικής εξουσίας, εκ μέρους της δικαστικής;
Σήμερα, στην Ελλάδα η απονομή δικαιοσύνης
είναι και αυτή θύμα των κυρίαρχων δημοσιονομικών επιλογών, με
αποτέλεσμα τα δικαστήρια να αγκομαχούν να τα βγάλουν πέρα με έναν
διαρκώς διογκούμενο όγκο υποθέσεων. Ουσιαστικά, το δικαίωμα σε μια
αποτελεσματική δικαστική προστασία τίθεται εν αμφιβόλω λόγω των
εξωφρενικών καθυστερήσεων στην απονομή δικαιοσύνης που διαρκώς
αυξάνονται. Οι δικαστές όμως δεν παρέχουν υπηρεσίες στο λειτούργημά
τους, όταν ενδύουν με τον μανδύα της συνταγματικότητας τις πολιτικές
τοποθετήσεις και τις ιδεολογικές τους προτιμήσεις. Εγώ θέλω δικαστές που
ασκούν το λειτούργημά τους όπως ζητά το Σύνταγμα, και όχι δικαστές που
κάνουν ασκήσεις ταυτοποίησης του έλληνα πολίτη επί νομικού χάρτου. Αυτά
ας τα αφήνανε στη νομοθετική εξουσία. Λαϊκή κυριαρχία είναι ο λαός να
αποφασίζει διά των αντιπροσώπων του για πώς αντιλαμβάνεται την ταυτότητα
και τη σύνθεσή του. Το «ποιος είναι έλληνας πολίτης» είναι πολιτικό
ερώτημα, στην απάντηση του οποίου μπορεί να συμφωνούμε ή να διαφωνούμε
σε μια δημοκρατία. Αυτό είναι εύλογο και απαραίτητο.
Η δουλειά των δικαστών όμως είναι άλλη.
Θεωρώ μείζον, πολιτειακών διαστάσεων, το ατόπημα αυτό εκ μέρους του
Συμβουλίου της Επικρατείας: οι δικαστές δεν (είναι εκεί για να)
νομοθετούν. Κυρίως δε σε μια ιστορική συνθήκη όπου τα αντισταθμίσματα
μεταξύ των λειτουργιών στο πολίτευμα δεν είναι και στα καλύτερά τους,
τέτοιου είδους αποφάσεις προσθέτουν και άλλο φορτίο στο πολίτευμα που
βαριανασαίνει. Δεν γνωρίζω άλλο ανώτατο διοικητικό δικαστήριο σε χώρα
της Ε.Ε. να έχει τολμήσει να πει ότι το δίκαιο του αίματος είναι
συνταγματική αρχή. Αυτά είναι αδιανόητα πράγματα.
* Με τη στάση της ΝΔ αλλά και
την ανακοίνωση της γενικής γραμματείας της κυβέρνησης, τι πιστεύεις ότι
πρέπει να πράξουν τα δύο κόμματα της συγκυβέρνησης, και ιδίως η ΔΗΜΑΡ;
Και τι, από πλευράς του, ο ΣΥΡΙΖΑ;
* Για τους κυβερνητικούς εταίρους, ιδίως
τη ΔΗΜΑΡ, πιστεύω να γίνει επιτέλους αντιληπτό ότι κάποια στιγμή έρχεται
η στιγμή και ενός μεγάλου Όχι. Ξεκάθαρου, όχι «παρών», ούτε «Όχι μεν,
παρών δε» και άλλα μισόλογα. Αυτό το «Όχι», αφού είτε δεν εκφέρεται είτε
δεν μπορεί να ακουστεί πειστικά απέναντι στην τρόικα, ας ακουστεί
επιτέλους στα δικά μας. Αυτά που, αν μη τι άλλο, δεν αποτελούν
αντικείμενο διεθνούς διαπραγμάτευσης. Συζητώ για μια πραγματική,
λυσιτελή άρνηση συμμετοχής στη διαμόρφωση μιας ακροδεξιάς πολιτικής
ατζέντας μέσα από υπόγειες διαδρομές κυβέρνησης και δικαιοσύνης στα
μείζονα θεσμικά ζητήματα αυτού του τόπου. Μια ακόμη ευκαιρία, που
διερωτώμαι αν υπάρχει διάθεση να αξιοποιηθεί…
Ο ΣΥΡΙΖΑ, από τη δική του πλευρά, πέρα
από την υπεράσπιση φυσικά των διατάξεων και του πνεύματος του Νόμου
3838, έχει και αυτός την ευκαιρία να δώσει εξετάσεις για την κατάθεση
μιας τεκμηριωμένης στρατηγικής σε δημόσιες πολιτικές, όπως αυτήν της
μετανάστευσης και της ιθαγένειας. Αυτό που λείπει δηλαδή από την Ελλάδα
σήμερα, τόσο από τα αριστερά όσο και τα δεξιά. Η Αριστερά, εκ θέσεως,
είναι ο κατεξοχήν χώρος που παλεύει για ένα ανοιχτό, ένα πολιτικό έθνος
ενάντια στην ιδέα της κοινότητας αίματος. Στη διαμόρφωση μιας πιθανής
ιδεολογικής –πολιτικής και νομικής– ηγεμονίας και σε αυτό το πεδίο,
φαίνεται ότι το Συμβούλιο της Επικρατείας διάλεξε να είναι, δυστυχώς,
αντίπαλος. Δεν θα είναι βέβαια, ο μόνος. Τελικά, δεν βλέπω τίποτε άλλο
παρά σκληρή προπόνηση για έναν δύσκολο αγώνα.
Το Κρίση-μο σεμινάριο της Τρίτης: μια νέα πολιτική για τη μετανάστευση και την ιθαγένεια
Η διαρροή της απόφασης του ΣΤΕ για την
ιθαγένεια και η θεσμικά πρωτοφανής ανακοίνωση της Γενικής Γραμματείας
της Κυβέρνησης, με την οποία επισπεύδεται η αλλαγή του νόμου, καθιστούν
ακόμη πιο επίκαιρο το Κρίση-μο σεμινάριο της Τρίτης με θέμα «Χαράσσοντας
μια νέα πολιτική για τη μετανάστευση και την ιθαγένεια», που οργανώνει η
Πρωτοβουλία για την υπεράσπιση της Κοινωνίας και της Δημοκρατίας. Ομιλητές: Βασίλης Παπαστεργίου
(δικηγόρος): «Αποτίμηση μιας εικοσαετίας μεταναστευτικής πολιτικής στην
Ελλάδα και δυνατότητες μιας προοδευτικής μεταρρύθμισής της». Γιώργος Τσαρμπόπουλος
(επικεφαλής του Γραφείου της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους
πρόσφυγες στην Ελλάδα): «Άσυλο και μετανάστευση: πορεία παράλληλη, αλλά
και διακριτή». Δημήτρης Χριστόπουλος (Πάντειο): «Τι (δεν) μπορούμε να κάνουμε με τη μετανάστευση και την ιθαγένεια στην Ελλάδα της κρίσης». Συντονισμός-σχόλιο: Λίνα Βεντούρα (Παν. Πελοποννήσου).
Το σεμινάριο γίνεται την Τρίτη 20 Νοεμβρίου, ώρα 19.15, στο αμφιθέατρο Παπαρηγοπούλου στη ΝομικήΑθηνών στη Σόλωνος (και όχι στα Προπύλαια, όπως τα προηγούμενα).