Τι είναι και τι δεν είναι αριστερή πολιτική στα μειονοτικά
Η ΘΡΑΚΗ, Η ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ-2
του Δημήτρη Χριστόπουλου
Σχέδιο του Μίνω Αργυράκη, από το λεύκωμα «Η πολιτεία έπλεε εις την μελανόλευκον».
Το πιο
αξιοπρόσεκτο, κατ’ εμέ, από όλα τα επιχειρήματα εναντίον της απόσυρσης
της υποψηφιότητας Σαμπιχά, είναι αυτό που λέει ότι το ατομικό της
δικαίωμα προσδιορισμού της ως Ρομά θυσιάστηκε στο όνομα της αντίληψης
ότι η μειονότητα ηγεμονεύεται από την τουρκική ιδεολογία. Και είναι το
πιο αξιοπρόσεκτο, επειδή αγγίζει, με τρόπο όμως λανθασμένο, ένα ουσιώδες
ζήτημα.
Κανένας,
στην Αριστερά, δεν αρνείται σε κανέναν να πιστεύει ό,τι θέλει για τον
εαυτό του και να προσδιορίζεται όπως θέλει — είτε είναι μειονότητα της
μειονότητας είτε μειονότητα της πλειονότητας. Το ερώτημα, λοιπόν, δεν
είναι αν οι άνθρωποι μπορούν να προσδιορίζονται όπως θέλουν, αλλά το αν
αυτό αρκεί για να συμπεριληφθούν σε ένα αριστερό ψηφοδέλτιο. Κατά τη
γνώμη μου, προφανώς όχι. Το ότι κάποιος ή κάποια είναι λ.χ. Ρομά (ή γκέι
ή τρανς — ή άνεργη ή προλετάριος) δεν αρκεί αφεαυτού για να είναι
υποψήφιος της Αριστεράς. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να υπάρχουν
υποψήφιοι από τις ομάδες αυτές στο ψηφοδέλτιο — αλλά όχι με (μόνο)
κριτήριο αυτή την ιδιότητά τους. Σε επίπεδο αρχών λοιπόν, εκτιμώ ότι μια
αριστερή πολιτική για τα μειονοτικά διέπεται από:
* Τη σταθερή αναφορά και προσήλωση στην καθολικότητα των δικαιωμάτων.
Όλων των δικαιωμάτων, για όλους, χωρίς διακρίσεις. Αυτό διέκρινε, στη
Θράκη, την Αριστερά από το ΠΑΣΟΚ και τη Ν.Δ., που συστηματικά
ακολουθούσαν πολιτική διακρίσεων. Η πολιτική αυτή, όλων των κυβερνήσεων
μέχρι το 1990, είχε τραγικά αποτελέσματα. Η Αριστερά πάλευε για την
ισότητα σε καιρούς πολύ δύσκολους για τη Θράκη. Σε καιρούς που αυτοί που
κυβερνούν σήμερα, υποκριτικά ωρυόμενοι για την αποσυρθείσα
υποψηφιότητα, θεωρούσαν «προδότη» όποιον εναντιώνονταν στη λογική των
διακρίσεων.
* Ο
σεβασμός των δικαιωμάτων των ανθρώπων είναι προϊόν συντεταγμένης
πολιτειακής βούλησης και όχι διμερούς δέσμευσης με βάση την αρχή της
«αμοιβαιότητας», όπως κατεξοχήν εφαρμόστηκε στη Θράκη. Η αρχή
της αμοιβαιότητας («ό,τι έκανες στους δικούς μου, θα κάνω στους δικούς
σου») μπορεί να ισχύει στις διεθνείς εμπορικές συναλλαγές, είναι όμως
αδιανόητη για τα δικαιώματα των ανθρώπων. Έτσι, όσο κι αν δυσαρεστεί
κάποιους, η Ελλάδα στη Θράκη δεν μπορεί ούτε πρέπει να κάνει αυτά που
έκανε η Τουρκία στους Ρωμιούς της Πόλης — για την ακρίβεια δεν πρέπει
καν να έχει αυτό τον γνώμονα.
* Τα προηγούμενα δύο σημεία, ουσιαστικά μια φιλελεύθερη και όχι αριστερή παρακαταθήκη, αποτελούν
αναγκαίο, αλλά όχι ικανό όρο μιας αριστερής πολιτικής. Η Αριστερά
επιπλέον αντιλαμβάνεται τα μειονοτικά ζητήματα ως σχέσεις εξουσίας,
ανάμεσα σε ομάδες και ανθρώπους, καθώς ο αγώνας της, αγώνας ισότητας,
δικαιοσύνης και αλληλεγγύης, δεν περιορίζεται στις σχέσεις μεταξύ
κράτους και μειονότητας αλλά προχωρά παραπέρα: στην άρση δηλαδή των
κοινωνικών ανισοτήτων, όπου κι αν εντοπίζονται: είτε εντός των σχέσεων
μειονότητας και κράτους, είτε εντός των ίδιων των μειονοτήτων. Η
Αριστερά δεν μπορεί να συνομιλεί μόνο με μια εγκατεστημένη μειονοτική
ελίτ, αλλά με το σύνολο του μειονοτικού σώματος που βιώνει διπλή οδύνη:
και υπό την ιδιότητα του μειονοτικού και υπό την ιδιότητα του πολίτη που
υποφέρει, όπως υποφέρουν οι υπόλοιποι Έλληνες πολίτες.
* Οι μειονότητες δεν είναι ενιαίες ή «επίπεδες»,
όπως νομίζουν συχνά όσοι τις πρωτοβλέπουν. Έχουν δικές τους ιεραρχήσεις
και εσωτερικές δομές καταπίεσης, ενίοτε πιο αυταρχικές από τις κρατικές
που ασκούνται σε βάρος τους. Η μειονοτική πλειοψηφία της Θράκης, οι
Τούρκοι, ανέκαθεν συμπεριφερόταν στους Τσιγγάνους της όπως περίπου εμείς
στους δικούς μας Τσιγγάνους. Και αυτό εντείνει τις ανισότητες. Αυτά
οφείλουμε να τα αναδεικνύουμε, παλεύοντας για την άρση όλων των
εσωτερικών μηχανισμών αναπαραγωγής τους στο όνομα της συλλογικής
μειονοτικής ταυτότητας. Για τον λόγο αυτό, οφείλουμε να είμαστε υπέρ της
κατάργησης της Σαρίας στη Θράκη, ό,τι και αν θέλουν οι ελίτ της
μειονότητας.
* Όλοι οι μειονοτικοί να μπορούν να αυτοπροσδιορίζονται ατομικά ή συλλογικά εντός των συλλόγων τους,
όπως αυτοί θέλουν και με όποια ιδιότητα επιθυμούν. Μπορούν ακόμη και να
εγκαταλείπουν τη μειονότητα. Είναι δικαίωμά τους. Μπορούν να λένε πως
είναι ό,τι θέλουν και εμείς παλεύουμε ώστε το δικαίωμα τους αυτό να
γίνεται σεβαστό, ανεξαρτήτως αν στο κράτος αρέσει ο προσδιορισμός τους.
Μιας και το θέμα μας είναι η Θράκη, ο ατομικός αυτοπροσδιορισμός λοιπόν
είναι το ίδιο δεκτός είτε κάποιος λέει ότι «είμαι Τούρκος», «Τσιγγάνος»,
«Πομάκος» ή αλλιώς.
Τι δεν είναι αριστερή πολιτική για τα μειονοτικά;
Με δυο λόγια: να υποστηρίζεις όλα τα προηγούμενα, όχι στο όνομα της
καθολικότητας των δικαιωμάτων και των αξιών για τις οποίες έκανα λόγο,
αλλά στο όνομα της κρατικής σκοπιμότητας, υπηρετώντας τον έναν
εθνικισμό, με αδιαφανείς διαδικασίες και μυστικά κυβερνητικά κονδύλια
της μιας ή της άλλης πλευράς.
Ο Δημήτρης Χριστόπουλος είναι αντιπρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, υποψήφιος ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ