Λιτότητα και χρεοκοπία ή αλληλεγγύη και χειραφέτηση;
Ενθέματα, 12 Φεβρουαρίου 2012
http://enthemata.wordpress.com/2012/02/19/hristopoulos-6/#more-6373
Ενθέματα, 12 Φεβρουαρίου 2012
http://enthemata.wordpress.com/2012/02/19/hristopoulos-6/#more-6373
του Δημήτρη Χριστόπουλου
Έργο του J.-M. Marello
Στο βιβλίο του Για την υπεράσπιση της κοινωνίας (Ψυχογιός, 2002), τίτλος στον οποίο μπορεί και να παραπέμπει αυτός του κειμένου «Για την υπεράσπιση της κοινωνίας και της δημοκρατίας», ο Φουκώ αναδεικνύει ότι στο όνομα της κοινωνίας διεξάγεται ένας πόλεμος, τόσο έκδηλος όσο και υπόγειος, μεταξύ δύο ασυμφιλίωτων και ασύμμετρων δυνάμεων: από τη μία, αυτών που παρουσιάζουν την κοινωνία ως τον χώρο του λόγου, της γνώσης, του δικαίου, της τάξης και της ειρήνης, και από την άλλη εκείνων που αναγνωρίζουν μέσα σε όλα αυτά τα ανθρωποκεντρικά μορφώματα τη συνέχιση του πολέμου με άλλα μέσα. Οι δυνάμεις όμως που διακυβεύονται εντός της Ιστορίας δεν υπακούουν σε καμία νομοτέλεια, και το μεγάλο παιχνίδι της Ιστορίας είναι ποιος θα οικειοποιηθεί καλύτερα τους κανόνες του συστήματος προς όφελός του.
Αυτό που συμβαίνει σήμερα με επιθετικό τρόπο είναι το εξής: μέρος των δυνάμεων που θεωρητικά αρέσκονται στην παρουσίαση της κοινωνίας ως του χώρου του λόγου, της τάξης, του δικαίου κλπ. είναι αυτές που έχουν αναλάβει να πολεμήσουν την κοινωνία ή –για να μην είμαστε τόσο αυστηροί– αυτές που έχουν αναλάβει τη θεωρητική πλαισίωση ή την απολογία του πολέμου. Αντίστροφα, μέρος των δυνάμεων που αντιλαμβάνονται την κοινωνία ως το κατεξοχήν πεδίο αντιθέσεων, «συνέχισης του πολέμου με άλλα μέσα», προσπαθούν να κινητοποιηθούν για την υπεράσπισή της. Έτσι αντιλαμβανόμαστε τη συγκυρία και γι’ αυτό υπογράψαμε το κείμενο. Το κείμενο λέει τα αυτονόητα, τα οποία μπορούμε να τα ταξινομήσουμε σε τέσσερις άξονες:
- Αυτό που ζούμε δεν είναι δίλημμα αλλά αρνητικό άθροισμα: και λιτότητα και χρεοκοπία. Άρα, το πραγματικό δίλημμα είναι «λιτότητα και χρεοκοπία» από τη μία, και χειραφέτηση από την άλλη.
- Η κοινωνία διαλύεται. Αποσαθρώνεται. Δε νοσταλγούμε όμως το «παλιό καθεστώς». Οι περισσότεροι από όσους υπογράφουν το κείμενο ήταν σχεδόν πάντα κριτικοί απέναντι στις ηγεμονικές επιλογές που καθοδήγησαν τον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό τα τελευταία χρόνια και τον έφεραν στο σημείο αυτό. Συμβαίνει όμως το εξής, εκ πρώτης όψης, παράδοξο. Οι κατεξοχήν εκφραστές του καθεστώτος αυτού στο πεδίο της πολιτικής και της διανόησης είναι αυτοί που αίφνης παρουσιάζονται ως διαλύτες του.
- Η δημοκρατία εκφυλίζεται. Την Κυριακή 12 Φεβρουαρίου, όταν το κείμενο είχε ετοιμαστεί, φοβηθήκαμε ότι θα χανόταν μέσα στην επικοινωνιακή μετατόπιση που θα επέφεραν οι φλόγες στο κέντρο της Αθήνας. Κι όμως, ο γερμανός υπουργός οικονομικών δεν περίμενε ούτε μια βδομάδα, έστω για τα προσχήματα. Ήδη τη δεύτερη μέρα μετά την ψήφιση της δανειακής σύμβασης ξεκίνησε νέος γύρος αξιώσεων, με αποτέλεσμα την αγανάκτηση ακόμη και των πιο «μνημονιακών» δυνάμεων. Έτσι, σε αυτή τη συγκυρία αναδεικνύεται με εμφατικό τρόπο ότι ο νεοφιλελευθερισμός δεν θέλει ούτε φιλελευθερισμό ούτε δημοκρατία. Το παράδειγμα δεν είναι ιστορικά καινοφανές. Τα μεγαλύτερα νεοφιλελεύθερα πειράματα δεν μπορούν να διεξαχθούν σε καθεστώς φιλελεύθερου-δημοκρατικού πολιτεύματος. Για τον λόγο αυτό, προσπαθούν να το ακυρώσουν, να το εμφανίσουν ως μια θεσμική πολυτέλεια.
- Η Ευρώπη αποδιαρθρώνεται. Αναβιώνουν τα πλέον αρνητικά στερεότυπα και ταξινομήσεις όλων για όλους. Η νεοφιλεύθερη Ευρώπη συνθλίβει την πολιτική Ευρώπη, την ιδέα δηλαδή ότι υπάρχει ένα μέλλον στη συγκρότηση μιας κοινής πολιτικής κοινότητας των ευρωπαϊκών λαών. Και το χειρότερο, είναι τέτοια η ιστορική κληρονομιά που λειτουργεί σαν βαρίδι, αντί σαν πυξίδα. Η Ευρώπη για μια ακόμη φορά, σε λιγότερο από έναν αιώνα, αποδεικνύεται ανεπίδεκτη μαθήσεως.
***
Μας ρωτούν πολλοί για το «διά ταύτα». Δεν θέλουμε να σταματήσουμε σε ένα ακόμη κείμενο διανοουμένων, ούτε μας ενδιαφέρει να απαντήσουμε σε άλλα τέτοια κείμενα. Θα προσπαθήσουμε να αναδείξουμε το αδιαμεσολάβητο βίωμα της κρίσης στους κοινωνικούς χώρους που δοκιμάζονται και δουλεύουν στις συνθήκες αυτές. Να φωνάξουμε, με στόχευση στην Ελλάδα και τον υπόλοιπο κόσμο, πως «είμαστε εδώ», μαζί με όλους αυτούς τους φορείς που γνωρίζουν καλύτερα από όλους μας τι πραγματικά συμβαίνει σήμερα και σε τελευταία ανάλυση διακυβεύεται σε αυτήν τη χώρα.